Het metrieke stelsel is in Spokanië op 1 juni 1953 officieel geldig geworden (maar was vanaf 1942 al toegestaan). Omdat het voorvoegsel "centi-" in het Spokaans senti- is, wordt in plaats van "cm" de afkorting sm gebruikt.
Het begrip "vierkante" wordt niet uitgedrukt met de exponent ², maar met de afkorting -tr (van trom), bijv. sm-tr = cm². Het begrip "kubieke" wordt niet uitgedrukt met de exponent ³, maar met de afkorting -kr (van krain), bijv. dm-kr = dm³.
De maten en gewichten in de tabellen werden tot 1953 algemeen gebruikt. De eenheden op een lichtbruine achtergrond worden ook heden nog gebruikt, voornamelijk binnen bepaalde beroepsgroepen. Zo wordt er bij de spoorwegen nog met tâp, myle en mezju gerekend (sinds juli 1989 is het gebruik van deze oude maten officieel verboden, maar veel spoorwegpersoneel gebruikt ze nog steeds); in het agrarische bedrijf zijn âar, gerk en yche nog gangbaar; in de wijnbouw geldt nog de kell, en in de natuurkunde komen ins, rÿte en ðée-rÿte nog wel voor.
Onder elke tabel staat een interactief kader. Vul een waarde in de linkercel in, en kies maateenheden in de cel ernaast en een of twee andere cellen. Automatisch verschijnen de omgerekende waarden erbij.
Lengtematen
| maat | afk. | waarde | equiv.
|
|---|
| 1 hâje | 1H | 3,4827 mm | -
| | 1 ins | 1: | 3,4827 cm | 10H:
| | 1 jans | 1; | 34,8271 dm | 100:
| | 1 fôt | 1F | 250,7551 m | 72;
| | 1 rût | 1R | 25,0756 km | 100F
| | 1 tâp | 1tp | 1,7414 m | 0,5;
| | 1 myle | 1m | 925,4718 m | 3,6907F
|
|
| maat | waarde
|
|---|
| 1 mm | 0,2871H
| | 1 cm | 0,2871:
| | 1 dm | 0,0287;
| | 1 km | 3,9880F
| | 1 km | 0,0399R
| | 1 m | 0,5743tp (vadem) *
| | 1 km | 1,0805m (Spok.mijl)
|
|
* Tot ca. 1650 werd tâp ook gebruikt voor wat nu hupster tâp (htp) heet:
1htp = 1,752 km (= ruim 1000 tp).
Oppervlaktematen
| maat | afk. | waarde | equiv.
|
|---|
| 1 âar | 1" | 0,667 are | 66,667 m²
| | 1 gerk | 1gk | 1,2731 km² | 19096,404"
|
|
| maat | waarde
|
|---|
| 1 m² | 0,015"
| | 1 km² | 0,7855gk
|
|
Inhoudsmaten
| maat | afk. | waarde | equiv.
|
|---|
| 1 ins³ | 1:kr | 42,2423 cm³ / 0,0423 ltr | -
| | 1 liytre | 1L | 4,82 cm³ | -
| | 1 kell | 1K | 1,7455 ltr | 362,137L
| | 1 scâf | 1sc | 1,9647 ltr | 407,614L
|
|
| maat | waarde
|
|---|
| 1 ltr | 23,6407:kr
| | 1 cm³ | 0,2075L
| | 1 ltr | 0,5730K (wijnmaat)
| | 1 ltr | 0,5090sc
|
|
Gewichten
| maat | afk. | waarde | equiv.
|
|---|
| 1 rÿte | 1r | 2,4871 gram | -
| | 1 lesters | 1LS | 397,94 gram | 160r
| | 1 kolini | 1// | 7,7302 kg | 19,4255LS
| | 1 yche | 1y | 82,86 gram | 33,315r
|
|
| maat | waarde
|
|---|
| 1 g | 0,4021r
| | 1 kg | 2,5038LS
| | 1 kg | 0,1294//
| | 1 ons | 1,2069y (granen, brood)
|
|
Overige maten
| maat | afk. | definitie | waarde
|
|---|
| 1 mezju | 1MU | 20 fôt/uur | 5015,102 m/uur
| | 1 ðée-rÿte | 1ðr | 1 rÿte/ins² | 0,2050 g/cm²
|
|
| maat | waarde
|
|---|
| 1 km/u | 0,1994MU
| | 1 g/cm² | 4,8780ðr
|
|
|
|
Oude en nieuwe seinen bij de spoorwegen: in de linker kolom zien we myles en tâps; in de rechter kilometers en meters. Tekst en/of kleur moeten duidelijk maken met welk stelsel we te doen hebben. Van boven naar beneden:
- mijlpaal/kilometerpaal (25 myle/23 km)
- afstand naar een station (hier: Mollefin-MG) (3 myle/3 km)
- mijlgrens/kilometergrens
- grens van een blok met afstanden naar aangrenzende blokken (14 en 4 myle, resp. 13 en 4 km)
- lengte van een brug (436 tâp/760 m) en de afstand tot de brug (300 tâp/500 m)
Afstanden zijn hier en daar afgerond, wat verklaart waarom 4 myle "gelijk" is aan 4 km, en 3 myle aan 3 km.
|
|---|
Volgens de SA zijn vanaf begin 2001 alle seinen met de oude maten door de nieuwe vervangen.
| In het Spokanisch Archief worden voor de myle en liytre de symbolen gebruikt
zoals aangegeven in kolom A. Indien de techniek dit aan kan, worden de symbolen uit kolom B gebruikt.
Het teken  is het Pegrevische letterteken voor de M.
|
Papiermaten
Bij de invoering van het metrieke stelsel (1953) is ook de internationale standaard voor papierformaten (ISO 216) gangbaar geworden, ofwel het gebruik van A4 (en de andere varianten A0 t/m A10, enz.). Vóór die tijd waren de papiermaten gebaseerd op Spokanische lengte-eenheden. Tussen 1953 en ca. 1970 was er sprake van een overgangsperiode, waarin zowel ISO 216 als de Spokanische norm in gebruik was. Vanaf 1970 worden de oude maten (vrijwel) niet meer gebruikt.
De algemeen gebruikte standaardmaat die het A4-formaat benaderde, was 9×6 ins (313,4×209 mm). In de overgangsperiode werd ook het formaat 8,5×6 ins gebruikt omdat dit het A4-formaat (297×210 mm) het meest benaderde.
Zie ook het formaat van kranten.
Dit nog uitwerken.
© De Twee Hanen v.o.f. • Kimswerd • The Netherlands
DA 32-141181 • SPARC 04 mei 1997
namen van maten en gewichten - DICTIO {C} - 31.03.06 