Etymologie: algemeen

In DICTIO ontbreken nog de etymologische beschrijvingen van de woorden. Als er beschrijvingen bekend zijn, worden ze voorlopig hieronder gegeven.
Het is de bedoeling dat etymologie een inherent onderdeel van DICTIO wordt.

cÿrzrame, zrame, cÿrzrâg en zrâg
In het Oudspokaans bestonden het additief zrâg (warm) en het werkwoord rame (loslaten, ontketenen, vrij maken). Rame kon ook gebruikt worden met betrekking tot een vuur: het "opstoken" of "aanwakkeren" werd gezien als het "loslaten van de warmte". Zodoende kon rame ook "warm worden; verwarmen" gaan betekenen. Onder invloed van zrâg heeft rame zich ontwikkeld tot zrame. Vervolgens is zrâg ook opgevat als "verwarmd", dus als voltooid deelwoord bij zrame. Maar de oude betekenis "loslaten; vrij maken" is bij zrame gehandhaafd, zodat ook het volt.deelwoord zrâg "losgelaten; vrijgemaakt" kon gaan betekenen. Vervolgens zijn de betekenissen "warm" en "vrij" van elkaar gescheiden door bij "warm" het prefix cÿr- toe te voegen (een redelijk productief procédé om een nieuw woord te vormen). In het moderne Spokaans betekent zrame nu "bevrijden", en cÿrzrame is "verwarmen; opwarmen". De onregelmatige volt.deelwoorden zijn zrâg resp. cÿrzrâg.

lacs (wet)
Het Franse loi en het Engelse law kwamen in de 16e eeuw in het Spokaans samen als lage. In 1766 werd onder invloed van de latiniserende trend die toen algemeen voelbaar was, voorgesteld om de oorspronkelijk Latijnse eind-x van lex weer terug te brengen in het Spokaans. Zo ontstond het woord lax, later in het Latijnse alfabet geschreven als lacs, om elke associatie met "zalm" te vermijden.
Het Oerspokaanse woord tift (verwant met tiffe "weten") is in onbruik geraakt, maar in het Pegrevisch wordt voor "wet" nog steeds het verwante tiƒdë gebruikt; een woord dat verwant is aan het Latijnse lex bestaat in het Pegrevisch niet.

rilko en rikbi
Rilko "links" is verwant aan rilke, archaïsch voor "schommelen" en tegenwoordig "stampen + slingeren" (van schip). Dat is dus de "niet-stevige kant". Rikbi "rechts" is samengesteld uit het archaïsche rik "rijk" en bi[je] "zijkant", dus "de rijke kant". Zoals in veel talen wordt "links" geassocieerd met iets negatiefs, en "rechts" met iets positiefs.

sea en tea
Het Oudspokaanse woord sea (variant tea) drukt een verwijzing naar een locatie of entiteit uit (die, dit, deze, dat, hier, daar). Hiervan zijn vele woorden afgeleid, zoals (met globale vertalingen): selm ("wat dan ook"; "alles wat"), sem ("die", "dat"), sen ("zich[zelf]"), sener ("van zich[zelf]"), sest ("zo'n"), ta ("daar"), té ("die", "dat"), teâk (= tea+kerru) ("zo'n"), tejÿ (= tea+??) ("echt"), tem ("die", "deze"), te--e ("op ..."), terat ("heel", "erg").

Bestandsgroep Etymologie Algemeen Geografische namen Straatnamen Telwoorden	Terug naar Talen \| Dialecten
Status: Bestand is nog in wording.