Spokanisch Archief

•  Wat is SPARC? 
•  Hoofdmenu 
•  Grammatica 
•  Woordenboek 
•  Atlas 
•  Links 
•  Contact 
•  Disclaimer 

1. Brûe (stamppot)

Met een brûe wordt elke eenpansmaaltijd bedoeld, waarin de hoofdbestanddelen vlees of vis zijn, met allerlei soorten groente, aardappelen en fruit. Het geheel is meestal lang gestoofd, en lijkt vaak op een dikke maaltijdsoep. Er worden allerlei kruiden aan toegevoegd, zoals laurier, kruidnagel, peper of kervel.
Een brûe kan net zo gemaakt worden als men zelf wil, maar er zijn een paar basisprincipes. Deze worden hier aan de hand van enkele populaire recepten uitgelegd.

Klâg-brûe (Brûe van lamsbout)

.....

Blakkos-brûe (Brûe van witte vis)

Hiervoor kan kabeljouw of wijting worden gebruikt, of een mengsel hiervan.
.....

Renðetiyse-brûe (Brûe van rundvlees)

.....

Belkiy knoktiyse-brûe (Brûe van varkensvlees met fruit)

.....

2. Tustu-sôsa (eierragoût)

Dit eenvoudige recept is heel populair bij de boerenbevolking op de zuidelijke eilanden Tigof en Lomky. Over het algemeen worden hiervoor ganzeneieren gebruikt, maar men kan natuurlijk ook voor kippeneieren kiezen. Men drinkt hier graag een koele droge witte wijn bij.

Nodig voor 4 personen:

• 8 eieren
• 30 g boter
• 30 g bloem
• 4 dl vleesbouillon
• 1 eierdooier
• 1/8 l slagroom
• 2 eetlepels zeer fijn gehakte peterselie
• 2 eetlepels zeer fijn gehakte bieslook
• 1 eetlepel zeer fijn gehakte dille
• 1 eetlepel kappertjes
• sap van 1/4 citroen
• zout
• vers gemalen witte peper

Dit moet u doen:

• Kook de eieren tot ze goed hard zijn. Daarna warm houden.
• Voor de saus: smelt de boter in een steelpannetje en strooi de bloem erbij. Onder voortdurend roeren de bouillon erbij gieten en al roerend de saus 5 minuten laten doorkoken.
• Neem het pannetje van het vuur.
• Roer de eierdooier door de slagroom en meng deze door de niet meer kokende saus.
• Doe de fijngehakte kruiden en de kappertjes erbij en breng alles op smaak met citroensap, zout en peper.
• Snijd de eieren in stukken en warm deze in de saus, maar niet laten koken.
• Direct serveren, anders komt er een velletje op de saus.
• Geef deze saus bij gewone gekookte aardappelen en een salade van witlof.

In Spokanië is het de gewoonte om de aardappelen in de salade te verwerken, maar u kunt de aardappelen ook apart van de witlof-salade serveren.

3. Môliy-toriyst (môliy-cake)

Een populaire cake, afkomstig uit Jelafo. Men zegt dat de lekkerste cakes gebakken worden in en rondom het plaatsje Ÿrtazo. De cake wordt graag op feestelijke dagen bij de middagkoffie geserveerd. De "zachte stroop" die in Spokanië gebruikt wordt, is in Nederland niet verkrijgbaar. U kunt daarom het beste schenkstroop (voor de pannekoeken) gebruiken.

Nodig voor 1 cake:

• 300 g havermout
• 150 g rietsuiker
• 200 g bloem
• 7,5 g bakpoeder
• 250 g boter op kamertemperatuur
• 250 g zachte stroop
• 2 eieren
• 20 g gemberpoeder
• beetje zout
• beetje nootmuskaat

Dit moet u doen:

• De oven voorverwarmen op 175 graden.
• Meng alle ingrediënten door elkaar en kneed het deeg eventueel met de hand totdat het een soepele bal is.
• Vet de bakplaat in met wat boter, en leg de deegbal erop. Druk het deeg een beetje plat, tot ongeveer 5 cm dikte.
• Schuif de bakplaat in de oven en laat de cake ongeveer 15 minuten bakken tot hij lichtbruin van kleur is.
• Haal de cake uit de oven en laat hem een afkoelen voordat u hem aansnijdt.

4. Kussik-dârg (Kussik-soep)

Een dikke uiensoep met aardappelen, gegeten als hoofdmaaltijd.

Nodig voor 4 personen:

• 700 g uien
• 125 g boter
• 1 glas witte wijn
• 0,5 ltr runderbouillon
• 0,5 ltr water
• 2 stokjes tijm
• 2 blaadjes laurier
• 35-45 g gestampte amandelen of amandelschaafsel (en eventueel wat bloem)
• 3-4 eetl room of melk
• 1-2 eierdooiers
• 200 g droge Tjempse worst
• zout, peper en peterselie

Bij ontstentenis van Kÿponiy Tjemp-soza, de droge Tjempse worst, kunt u de Franse Saucisson sec pur porc, de Italiaanse Sachettino of een andere, niet of zeer licht gerookte droge worst gebruiken. Amandelen groeien al eeuwen lang in het beschutte deel van de benedenloop van de Cheetucjâ (Tigof) en op de Krupel-blofvlakte langs de Oes (Lomky). Gestampte amandelen worden in veel Spokanische gerechten gebruikt. Bij ons zijn ze in reformwinkels verkrijgbaar, maar u kunt ook amandelschaafsel met een vijzel fijnstampen tot bloemachtig poeder.

Dit moet u doen:

• Snipper de uien zeer fijn. Laat ze in een grote pan met dikke bodem, onder voortdurend omscheppen, op een kleine vlam langzaam "smelten" in 100 gram boter, tot ze volkomen zacht zijn en het geheel een bijna homogene consistentie heeft, echter zonder dat ze bruin worden.
• Voeg een glas droge witte wijn en wat zout toe wanneer de boter geheel door de uien lijkt te zijn geabsorbeerd.
• Laat dit inkoken tot ook de wijn praktisch verdwenen is.
• Doe nu de bouillon en het water, de tijm en de laurier erbij, breng het geheel even snel aan de kook en zet het daarna weg op een zeer laag pitje met het deksel op de pan.
• Laat dit anderhalf à twee uur sudderen.
• Klop een of twee eierdooiers. Maak dan met 25 gram boter, wat melk of eventueel room en de gestampte amandelen een roux (mocht het niet goed binden, dan mag u smokkelen en wat bloem gebruiken).
• Voeg ook telkens wat van het soepvocht toe, totdat de roux de juiste dikte heeft.
• De dooiers er doorheen roeren, wat de romigheid zal verhogen. Meng dit geheel nu door de soep.
• Leg plakjes Kÿponiy Tjemp-soza op het bord, schep de soep eroverheen (na de tijm en de laurier verwijderd te hebben) en garneer het met peterselie.

Bij een Kussik-dârg wordt altijd stón gegeten, een middelgrove, zoute broodsoort die typisch is voor Oost-Berref (inclusief Tjemp). In plaats van stón kunt u een pain campagne serveren, waarover wat zout is gestrooid.

Het is in Spokanië niet gebruikelijk om brood bij de maaltijdsoep te eten, zodat we de combinatie van dârg met stón kunnen beschouwen als een typische uiting van Tjempse cultuur. (DOM 164-165)

Met dank aan Joost den Haan
Dit recept in het Fries

5. Milbo-šupa (Milbo-soep)

Een kruidige bonensoep met vlees, oorspronkelijk uit Milbo. Zoals alle soep, wordt ook deze als maaltijdsoep gegeten.

• ....
• ....
• ....

.....

6. Sucrolâse-rafeos (suikerbietkoekjes)

Een traditioneel gerecht dat bekend is in alle streken waar suikerbieten worden verbouwd.

Dit heeft u nodig:

• 500 g bloem
• 50 g suiker
• 100 g boter om te verwerken
• 50 g boter voor het bestrijken
• 20 g gist
• 2 eieren
• wat melk
• wat zout

Vulling:

• 500 g suikerbieten
• 50 à 100 g gemalen maanzaad
• beetje kruidnagelpoeder en wat kaneel
• 1/8 ltr water

Dit moet u doen:

• Maak een soepel deeg van bloem, suiker, boter, gist, eieren (bewaar het eiwit van één ei voor de afwerking indien de Liftkase variant wordt gemaakt), zout en een beetje melk, en laat het rijzen.
• Schil de suikerbieten en rasp ze fijn, voeg wat water toe en laat ze 30 minuten stoven.
• Voeg het gemalen maanzaad toe, en dan nog eens 10 minuten stoven. De vulling moet heel dik zijn.
• Kruid de vulling met kruidnagel en kaneel en laat deze afkoelen.
• De traditie op het eiland Berref:
  Verdeel het deeg in een aantal gelijke stukken, leg de vulling erop en sluit het deeg tot een koekje.
• Laat de koekjes op een ingevette bakplaat nog wat rijzen. Strijk er de gesmolten boter over en bak de koeken in een matig hete oven goudbruin.
• De traditie op het eiland Liftka:
  Op Liftka maakt men er meestal een soort pizza calzone van.
• Rol het deeg met een deegroller in zijn geheel uit tot een soort pizza, bedek de ene helft met de vulling en vouw de deegplak vervolgens dubbel, en maak de randen dicht.
• Bestrijk het geheel met eiwit en bedek dat met gesmolten boter.
• Bak het geheel in in een matig hete oven goudbruin.

Meer over suikerbieten, zie bestand Suikerbieten.

7. Kyrt

Kyrt is een aftreksel van onder meer lavas, kervel en peper, en wordt als aroma voor soep en vlees gebruikt. Het product is in flesjes te koop, maar u kunt het ook zelf maken.

Nodig voor 1 dl:

• ....
• ....
• ....

.........

8. Limâs

Limâs is een mengsel van zeezout, knoflook en fecc, en wordt gebruikt als aroma in soepen en stamppotten (zie ook bij de Brûe). "Fecc" is een soort Spaanse peper.

Nodig voor 100 gram:

• ....
• ....
• ....

.........

9. Lâmbe-krest fes targôn-sôsa (lamsbout in dragonsaus)

Dit eenvoudige feestgerecht maken we van plakken lamsbout. U kunt de bout zelf snijden, maar uw professionele slager is uiteraard altijd bereid om u de plakken kant en klaar te leveren.

Dit heeft u nodig:

• ca. 700 gram lamsbout in plakken, ca. 1,5 cm dik
• 1,5 eetlepel boter
• snuf zout
• witte of zwarte peper

Saus:

• 2,5 dl vleesjus
• 1 - 1,5 dl room
• 1,5 eetlepel bloem + 0,5 dl water
• ca. 2 eetlepels fijngehakte verse dragon of ca. 1 theelepel gewelde gedroogde dragon
• 2 eetlepels fijngehakte peterselie
• ca. 0,5 eetlepel verse citroensap
• zout, peper

Dit moet u doen:

• Snij de vetranden van het vlees op enkele plaatsen in.
• Braad het vlees in wat spijsolie aan alle kanten bruin, in een grote braadpan, 4 - 5 minuten per kant. Temper het vuur aan het einde. Voeg zout en peper toe.
• Leg het vlees op een warm bord en houd het warm.
• Voeg de jus in de braadpan toe. Voeg de room toe. Goed mengen en laten opkoken.
• Roer de bloem door het water en voeg dit in de pan toe. 3 - 5 minuten laten koken.
• Breng de saus op smaak met de dragon, citroensap, zout en peper.
• Giet de hete saus over het vlees.
• Dien de creatie op met gekookte/gepofte aardappels, sperziebonen en tomaten.

Origineel recept genoemd in de Amagene .

10. Blotojanta-tjyto-pimentos (paprika's gevuld met gehakt)

Paprika's gevuld met gehakt. Op Nâmpa-dag worden er rode, gele en groene paprika's gebruikt, op andere dagen blijven de gele achterwege. (DOM 134-135).

Dit heeft u nodig:

• rode en groene (en gele) paprika's
• gehakt (liefst lamsgehakt)
• ...
• ...

Dit moet u doen:

• Snijd het dekseltje met de steel van de paprika's af.
• Hol de paprika's uit.
• Kruid het gehakt......
• Vul de uitgeholde paprika's met het gehakt.
• Doe het dekseltje er weer op.
• Begiet het geheel met olijfolie.
• Laat de paprika's garen in een matige oven.
• Opdienen met pasta.
• ......

11. Hildi-munk (Hildi-vruchtengebakje)

Letterlijk betekent Hildi-munk een Hildi-spons. Het gaat om een traditionele lekkernij uit Hildi: een met marsepein omwikkeld vruchtengebakje op basis van zachte cake.

Nodig voor 5 stuks:

• ....
• ....
• ....

.........

12. Ðâbro-lett (monnikspannekoek)

Een warme knapperige opgerolde pannekoek gevuld met jam of stroop. Een specialiteit uit Xea en Potasÿrt, maar ook erg populair in het naburige Hirdo. In het Spokaans wordt onderscheid gemaakt tussen een crepp (slappe en dunne pannekloek, dus inderdaad als een Franse crêpe) en een lett (dikkere, knapperige pannekoek). Bij een ðâbro-lett is het de kunst om het baksel knapperig te houden en tegelijkertijd soepel genoeg om het te kunnen oprollen.
De naam is feitelijk een woordspeling, want het kan ook "monniks-spijt" betekenen. Het verhaal gaat dat een ergynische monnik in de 17e eeuw een vrouw had verkracht en haar vervolgens trachtte te doden met een vergiftigde pannekoek. Dat mislukte: de vrouw vond de pannekoek heerlijk maar bleef in leven. De monnik had spijt van zijn daad en daarmee was de vrouw kennelijk tevreden. Een onwaarschijnlijk verhaal dat eerder bebaseerd lijkt op de dubbele betekenis van het woord lett, dan op een historisch feit.

Nodig voor 5 stuks:

• ....
• ....
• ....

.........

13. Ryx-brûe (broodpap)

Broodpap werd oorspronkelijk gemaakt van oud brood en was typisch armeluisvoedsel. Tegenwoordig zijn er ook verse broodsoorten te koop om de pap te maken. Zoals alle papsoorten is ook dit een typisch ontbijtproduct. Broodpap wordt vooral gegeten op het platteland van Liftka. 1 liter melk, 250 gram oud brood zonder korsten, 5 eetl. bruine basterdsuiker, 2 theel. kaneel, boter Bereidingswijze Giet de melk in een pan en breng aan de kook. Snijd het brood in stukjes en doe die in de melk. Laat alles, goed roerend, op laag vuur even doorkoken. Haal de pan van het vuur en voeg de bruine basterdsuiker en kaneel toe. Roer alles goed door elkaar. Dien de broodpap zo warm mogelijk op diepe borden op en leg vlak voor het opdienen een klontje boter op de pap. M

Nodig voor 2 à 3 porties:

• 1 liter melk
• 250 g oud brood zonder korsten (of speciaal "pap-brood")
• 5 eetl. bruine suiker (of honing)
• 2 theel. kaneel
• schijfje citroen
• boter en eventueel fruit

Giet de melk in een pan en breng aan de kook. Snijd het brood in stukjes en doe die in de melk. Laat alles, goed roerend, op een laag vuur even doorkoken. Haal de pan van het vuur en voeg de bruine suiker, kaneel en citroen toe. Roer alles goed door elkaar. Dien de broodpap zo warm mogelijk op diepe borden op en leg vlak voor het opdienen een klontje boter op de pap. Voeg eventueel fruit toe.

14. Kruiden en specerijen (globaal overzicht)

In Spokanië zijn onder meer de volgende kruiden, specerijen en andere smaakmakers bekend:

© De Twee Hanen v.o.f. • Kimswerd • The Netherlands

DA 00 • SPARC 12 dec 1997