Bauhaus in Spokanië

Sâre-seert, de Spokanische "vertaling" van het Duitse Bauhaus, waarbij "zâre" veranderd is in het dialectische "sâre", vanwege de alliteratie met "seert"; Sâre-seert is het Spokanische equivalent van Bauhaus (1919-1933), als instituut in Hoggebim opgericht in 1925, door de architect Peoll Uiresa-Haltea. Sâre-seert vertegenwoordigde - in tegenstelling tot Bauhaus - voornamelijk een architectonische stroming, terwijl andere kunstvormen, zoals de schilderkunst of de beeldhouwkunst, alleen een rol speelden voor zover zij in de bouwkunst geïntegreerd waren.

Naast de bouwkunst heeft Sâre-seert ook een voorname rol gespeeld bij de ontwikkeling van de experimentele dans in Spokanië, waarbij de ideeën van de Duitse schilder Oskar Schlemmer (1888-1943) als inspiratiebron golden. Dat naast de bouwkunst ook de danskunst zo'n prominente rol kon spelen, is te danken aan de vrouw van Peoll Uiresa-Haltea (Jôsiy Uiresa-Haltea), die een succesvolle balletdanseres was.

Binnen de geïsoleerde wereld die Spokanië in de jaren twintig was, heeft Sâre-seert zich nooit zo internationaal kunnen ontwikkelen als bijvoorbeeld Bauhaus dat kon. Maar toen Bauhaus na het aan de macht komen van de nazi's ten dode was opgeschreven, en zijn volgelingen in de Verenigde Staten konden voortzetten, ontwikkelde Sâre-seert zich tot het "Spokanische filiaal" van deze Amerikaanse stroming. Mensen als Mies van der Rohe en Moholy-Nagy hebben toen vanuit Amerika nog invloed op de Spokanische ontwikkelingen kunnen uitoefenen. Enerzijds sloot de filosofie van Bauhaus goed aan bij de Spokanische traditie om simpel en eerlijk te bouwen; anderzijds meenden velen dat de invloed die het niet-Spokanische Bauhaus op de cultuur van dit land had, per definitie als verwerpelijk moest worden beschouwd, en sprak men wel van "internationalisme", een term die stond voor de invloed van op zich positieve artistieke ontwikkelingen uit het buitenland, die vanwege het on-Spokanische karakter ervan toch verworpen dienden te worden.

De invloed die Bauhaus-aanhangers op de Spokanische architectuur hebben uitgeoefend kan niet los gezien worden van de invloed die ook de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright heeft gehad. Wright heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij de Europese bouwkunst uit de jaren dertig (met namen als Mies van der Rohe, Gropius en Le Corbusier) maar niks vond, en deze beschouwde als een slechte kopie van zijn eigen werk. Hij heeft zich dan ook duidelijk gedistantieerd van de Spokanische ontwikkelingen die gezien worden als een symbiose tussen de Bauhaus-filosofie en de opvattingen van Wright.

Omstreeks 1935, dus twee jaar na de opheffing van Bauhaus, toonde Peoll Uiresa steeds minder interesse voor zijn instituut. In 1938 werd Sâre-seert gesloten, maar de Academie voor Bouwkunst (Âlbe-akademiy) die in 1940 in Hoggebim werd opgericht, is feitelijk een voortzetting van het voormalige Sâre-seert.