Grammatica van het Spokaans
Voorwoord bij de eerste druk √
De grammatica van de Spokaanse taal, die nu voor u ligt, heeft niet de pretentie volledig te zijn, maar wij zijn wel zo onbescheiden om te beweren dat er geen enkele andere Nederlandstalige grammatica van het Spokaans bestaat die uitgebreider is dan deze.
Toen wij in 1980 met het schrijven van dit boek begonnen, moesten wij ons behelpen met ouderwetse schrijfmachines. Het schrijfwerk verliep traag, maar dat wat er op papier kwam te staan had wél een min of meer definitieve vorm, en er was geen streefdatum vastgesteld waarop ons werk klaar zou moeten zijn. Toen wij omstreeks 1985 tot Hoofdstuk 80 waren gekomen, werd de computer-tekstverwerking ook voor ons bereikbaar en besloten wij om deze gehele grammatica "in de computer te stoppen". Het overschrijven van de reeds gemaakte hoofdstukken was weliswaar extra werk, maar dit viel in het niet bij de totale tijdwinst en het gemak waarmee de rest van dit boek gemaakt kon worden.
Aan het eind van de jaren tachtig begint de belangstelling voor Spokanië en het Spokaans in Nederland opvallend te groeien, wat mede te danken is aan de publicatie van de reisgids Uit in Spokanië - nooit weg en de aandacht die alle media hieraan besteedden. Verder is het verheugend om te zien hoe in Nederland vooral op de Universiteit van Amsterdam een serieuze poging gedaan wordt om de Spokanistiek als een volwaardige wetenschap te erkennen. Deze belangstelling en erkenning hebben ons doen besluiten om dit grammaticaboek nu al te publiceren, hoewel de inhoud hier en daar zeker nog voor verbetering en uitbreiding vatbaar is. Te meer omdat er geen andere grammatica's bestaan die het Spokaans vanuit een Nederlands perspectief behandelen, en omdat veel literatuur op het gebied van de Spokanistiek niet of nauwelijks in Nederland beschikbaar is, zal ons grammaticaboek ondanks de onvolkomenheden waarschijnlijk in een grote behoefte voorzien.
Met opzet hebben wij ons er niet aan gewaagd om de grammatica te beschrijven vanuit een duidelijk gedefinieerd linguïstisch model, zoals een transformationeel of functioneel kader. Ten eerste zou bij de keuze van een specifiek model onze opzet om een voor velen begrijpelijke universele grammatica te schrijven geweld aangedaan worden, ten tweede bestaat het gevaar dat wij tijdens de lange periode waarin aan dit boek gewerkt wordt de ontwikkelingen binnen een gekozen linguïstisch model nauwelijks kunnen bijhouden en toepassen, en ten slotte maken wij er geen geheim van dat wij beiden verschillende voorkeuren voor wat betreft zo'n model hebben.
Dit grammaticaboek kent een onderverdeling op drie niveaus: allereerst is het boek onderverdeeld in 22 afdelingen. Elke afdeling is onderverdeeld in 2 of meer hoofdstukken, en elk hoofdstuk ten slotte is onderverdeeld in paragrafen. Om zo min mogelijk in herhaling te vervallen, en om het boek zo veel mogelijk als naslagwerk (en niet als leerboek) te kunnen gebruiken, wordt in ruime mate binnen de tekst naar andere paragrafen verwezen. De afdelingen zijn op tamelijk traditionele wijze ingedeeld, en wel voornamelijk op woordsoort (substantief, additief, werkwoord enz.) en zinsbouw (nevenschikking, onderschikking, vraagzinnen enz.). Bepaalde opsplitsingen van onderwerpen zijn hierdoor niet te vermijden: zo zou de morfologie van Spokaanse woorden in één hoofdstuk behandeld kunnen worden, maar is dit niet gebeurd en nu vindt de behandeling op drie gebieden plaats: bij de substantieven, bij de additieven en bij de werkwoorden.
Wij hebben gestreefd naar een principe waarbij de kleinste elementen binnen een tekst (de letters) het eerst aan bod komen, en de meest complexe elementen (samengestelde zinnen) het laatst behandeld worden. Hiertussen komen dan achtereenvolgens het woord, de constituent, het zinsdeel, de kernzin en de bijzin aan bod. Om praktische redenen heeft de behandeling van "referentie", voorzetsels en zinstypes een plaats achter die van de samengestelde zinnen gevonden.
Tegelijk met dit grammaticaboek is een Spokaans-Nederlands en Nederlands-Spokaans woordenboek van onze hand verschenen (met meer dan 25.000 lemma's), vooralsnog als computerbestand te raadplegen.
Dit grammaticaboek wil in eerste instantie een descriptieve grammatica zijn. Om de gebruikers ter wille te zijn die ook behoefte hebben aan een prescriptief systeem, hebben we regelmatig de opvattingen van auteurs van andere grammaticaboeken aangehaald, niet in de laatste plaats van de autoriteit op dit gebied, Lerdu-Sypa Kojen-Pôt. Zijn Spocanian Grammar, dat sinds het verschijnen in 1963 reeds vijftien drukken mocht beleven, wordt algemeen erkend als het standaardwerk van de Spokaanse grammatica. Kojen-Pôts linguïstische opvattingen zijn zelfs doorslaggevend als het om een juiste interpretatie van juridisch relevante teksten gaat.
Tevens - maar dat konden we niet voorzien toen we met het schrijven van dit grammaticaboek begonnen - mag de frequente aanhaling van Kojen-Pôt gezien worden als een postuum eerbewijs aan deze markante figuur binnen de Spokanische taalwetenschap. Helaas mag hij het verschijnen van ons boek niet meer meemaken, daar hij in 1980 vrij plotseling is gestorven.
Ten slotte willen wij iedereen bedanken die aan de totstandkoming van deze grammatica heeft bijgedragen. In het bijzonder danken wij Dr. Mârtsen Schiqufartiy-Mehratjen op het Instituut voor Spokanistiek van de Staatsuniversiteit te Zest. Zij kon met haar overredingskracht en autoriteit een subsidie bij het ministerie lospeuteren, en zij was het ook die ons de afgelopen tien jaar op de beslissende momenten van goede suggesties wist te voorzien en ons enthousiasme, dat zo nu en dan dreigde te verwelken, weer wist op te peppen.
Wij hopen dat deze Spokaanse grammatica voor Nederlanders in een behoefte voorziet en stellen het uiteraard zeer op prijs om reacties van de gebruiker te ontvangen, ook al zijn ze nog zo kritisch. Alle correspondentie gelieve te richten aan de redactie van de Spokanische Grammatica.
| Asjetto, winter 1989 | Qurrde Ÿrmôheðe-Jertek |
| Amsterdam, winter 1989 | Rolandt Tweehuysen |
Toen in 2000 het Dominicus-reisboek Spokanië: Berref verscheen, viel ook het besluit om een uitgebreide website over Spokanië samen te stellen. Hierop is onder meer het Spokanisch Archief te vinden, en binnen dit archief heeft ook de Grammatica van het Spokaans een plaatsje gevonden.
De conversie van de oorspronkelijke WordPerfect-tekst uit de jaren tachtig naar html-formaat kost nogal wat tijd, te meer daar de gelegenheid aangegrepen wordt om de tekst te bewerken. Maar in de loop van de tijd zullen steeds meer hoofdstukken in hun definitieve website-vorm op www.spocania.com en (voorlopig nog) www.spok.demon.nl te raadplegen zijn.
Voorlopig zal in dit grammaticaboek (evenals in de woordenboeken en de rest van het Spokanisch Archief) nog de "oude" Nederlandse spelling van vóór 1994 gebruikt worden. Wij zijn van mening dat de moeite en tijd die er besteed dient te worden aan het doorvoeren van de nieuwe spelling momenteel beter gebruikt kan worden aan een vervolmaking en uitbreiding van het Spokanisch Archief, inclusief de woordenboeken en dit grammaticaboek. De nieuwe spelling heeft met name voor de alfabetisering van het Nederlands-Spokaanse woordenboek nogal wat consequenties.
Dankzij Internet kan deze grammatica nu een aanzienlijk groter publiek bereiken dan we twintig jaar geleden tijdens het schrijven ervan voor mogelijk hadden kunnen houden.
Vragen, op- en aanmerkingen kunt u richten aan de redactie van de Spokanische Grammatica.
Amsterdam/Kimswerd, zomer 2001 Rolandt Tweehuysen
© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands