Grammatica van het Spokaans
195. Voltooide deelwoorden als Additief
Volt.deelw.n die als additief optreden hebben vrijwel altijd een gelexicaliseerde betekenis.
Additieven gevormd met het circumfixen ide--or en lā--or zijn niet opgenomen, tenzij er verwantschap bestaat met een werkw. gevormd met ide--e resp. lā--e. Hierbij wordt in het midden gelaten of dit werkw. van het add. is afgeleid, of dat het add. identiek is aan het volt.dw. afgeleid van dit werkw. De lijst hieronder is op werkwoord gealfabetiseerd. Zie ook de uitleg in § 40.6771.
| 2 | alleen categorie II |
Additieven van categorie I zijn niet als zodanig gemarkeerd.
| Voltooide deelwoorden als Additief | |||
|---|---|---|---|
| Werkw. | Volt.deelw. | ||
| ālkibirare | doordénken | ālkibiraror | [goed] doordacht |
| alycre | draineren; droogleggen | nealycror | drassig |
| āpe | geschikt zijn (voor) | āpor | netjes aangekleed; goedgekleed |
| ārticulere | articuleren | net-ārticuleror | ongearticuleerd (lett./fig.) |
| belde | [aan]leren | beldor | geleerd (les); geschoold (persoon) |
| nebeldor | ongeschoold | ||
| blōfe | zakken | blōfor | asociaal, aan de zelfkant van de maatschappij |
| caribe | [be]dekken | caribor | bedekt (met) |
| cente | [aan]voelen | idecentor | verstokt |
| cijazare | relateren aan | cijazaror | gerelateerd (aan) |
| cijazéte | betrekken (bij) | cijazétor | betrokken (bij) |
| cloe | sluiten | diyst-cloor | aaneengesloten |
| csule | spugen, spuwen | lācsulor | zeikerig, zeurderig (vervelend, langdradig) |
| c’rbare | voorzien (van) | c’rbaror | begaafd |
| lāc’rbaror | uitgerust (met); voorzien (van) | ||
| destinere | bestemmen | destineror | bestemd (voor) |
| distingere | onderscheiden | distingeror | onderscheidend; specifiek |
| dlave | versprķngen (niet in één lijn liggen) | tróda-dlavor | split level |
| šobiyre | plaatsen, neerzetten | šobiyror | gevestigd (al lang bestaand) |
| dode | uitsterven | dodor | (lett.) uitgestorven |
| émājere | emailleren | lāémājeror | geėmailleerd |
| fixe | vastmaken | fixor | gefixeerd |
| fiyse | schroeven | fiysor | (pop.) stiekem |
| flyrre | besmeuren | flyrror | besmeurd (met) |
| futsiare | verwringen, verdraaien | futsiaror | verdraaid |
| gāfe | omspitten | gāffor | doorgewinterd |
| gre | draaien | gror | andersom |
| querdogror | andersom | ||
| hente | in zijn hand[en] houden | lāhentor | (lett.) in de hand[en] houdend |
| hue | (fig.) aan banden leggen | nehuor | bandeloos, vrijgevochten |
| idedrynje | ontwijden, ontheiligen | idedrynjor² | godvergeten, godsgruwelijk |
| idegrampe | ontroesten; roest verwijderen | idegrampor | roestvrij, zonder roest |
| idehulle | uitdoen (kleding); (fig.) ontbloten, onthullen | idehullor | (lett.) ontbloot |
| iderāfe | losmaken (metaaldraad) | iderāfor | onbeteugeld |
| idetn’re | op nonactief stellen | idetn’ror | nonactief |
| jabince | toestemmen, toestaan | nejabincor | ongeoorloofd |
| jesme | verdelen | jesmor | ontsteld, ontdaan, van streek |
| kabie | [be]drukken | lākabior | (lett.) bedrukt (met inkt) |
| kāpere | afkappen (lett./fig.) | kāperor | kort aangebonden, gauw driftig |
| kasole | bezeten zijn door/van | kasolor | bezeten (door/van) |
| kett’ne | overlaten (vertrouwen dat een ander iets doet) | kett’nor | sereen, ongestoord |
| kire | los zijn | kiror | losgebroken, uitgebroken, ontvlucht (vrnl. dieren) |
| krabée | beļnvloeden | lākrabéor | invloedrijk |
| lāāsfalte | asfalteren | lāāsfaltor | geasfalteerd (weg) |
| lācrome | verchromen | lācromor | verchroomd |
| lade | laden | nelador | ongeladen (vuurwapen) |
| lāémājere | emailleren | lāémājeror | geėmailleerd |
| lāfutjue | meubileren | lāfutjuor | gemeubileerd |
| lājōle | (lett.) vergulden | lājōlor | (lett.) verguld |
| lākorstae | vertoornen | lākorstaor | vertoornd, erg woedend |
| lālāce | lakken | lālācor | gelakt, met een laklaag |
| lāl’nte | liniėren | lāl’ntor | gelinieerd, van lijnen voorzien |
| lāmunke | behangen (met iets) | lāmunkor | behangen (met) |
| lāse | uitbotten (knop) | lāsor | erudiet |
| lāsele | zouten | lāselor | (lett.) gezouten |
| lāifere | verzilveren | lāiferor | verzilverd, met een laag zilver |
| lāiyle | kruiden | lāiylor | gekruid (voedsel) |
| lāstanae | vertinnen | lāstanaor | vertind |
| lāsute | kostumeren | lāsutor | gekostumeerd |
| lelde | [beet]pakken | ideleldor | ontdaan (van) |
| lenabe | kapen (schip, vliegtuig) | lenabor | gebroken, teneergeslagen |
| loine | richten | cupploinor | extrovert |
| fesduloinor | introvert | ||
| lufts’rte | zich toeleggen op; specialiseren in | lufts’rtor | gespecialiseerd |
| luste | zin/lust hebben | idelustor | lusteloos |
| mariane | getrouwd zijn (met) | marianor | getrouwd, gehuwd |
| nās-marianor | hertrouwd | ||
| mebare | geboren worden | mebaror | geboren |
| mécare | omvatten, geheel omringen | lāmécaror | omvangrijk |
| megge | opvoeren, uitvoeren | meggor | geforceerd, gewild, gezocht, aanstellerig |
| helbi-meggor | ongekleed (niet volledig of vlgs. de eis gekleed) | ||
| melde | meldor | meldor | verleden, vorig; geweest; gewezen; wijlen |
| bentmeldor | voormalig | ||
| eker-meldor | archaļsch | ||
| ralmeldor | hedendaags | ||
| merfe | liegen | nemerfor | vol (smaak v. witte wijn) |
| mipfrenvue | verbasteren | mipfrenvuor | verbasterd (tot) |
| mjoche | aannemen (naam); voor schut zetten | mjochor | aangenomen (naam); voor schut gezet |
| moftose | wortelen | zefa-moftosor | (fig.) diepgeworteld |
| monentare | ontaarden (in) | monentaror | ontaard (in); verworden (tot) |
| myzālare | verlossen (v.e. baby) | myzālaror | verlost (van) (fig.) |
| nézée | bezweren | nézéor² | beėdigd |
| niote | omheinen | lāniotor | omheind |
| nūmpe | tellen; aantal vaststellen | full-nūmpor | unaniem |
| ole | pletten, vlak/plat maken | olor | in elkaar gedoken (persoon) |
| olije | [uit]rekken | paqur-olijor | langgerekt (v. toon, klank) |
| pjaqurre | stijgen | pjaqurror | in extase |
| plie | (fig.) ontplooien | plior | gegoed, welgesteld |
| plurte | weken, zachtmaken | plurtor | beschonken, dronken |
| plype | openwippen, omhoogwippen | plypor | luchtig, onbezorgd |
| prese | onder druk staan (lett./fig.) | presor | onder druk (lett./fig.) |
| purfille | betonen, benadrukken | nepurfillor | onbetoond; niet gebleken |
| riffe | maken | pijā-riffor | perfect, uitmuntend |
| sade | verzadigen | pāltsador | oververzadigd |
| roji-sador | belezen; veel gelezen hebbend (persoon) | ||
| scrifte | invullen | nescriftor | blanko, oningevuld |
| silende | verbleken | plōf-silendor | uitgebleekt |
| spure | opsporen | idespuror | spoorloos |
| s’rte | plaatsen, neerzetten | blefs’rtor | achtergesteld (minder begun- stigd); (euf.) arm, in armoede |
| jas’rtor | tussengelegen | ||
| tjonde | koken | lātjondor | geėxalteerd (opgewonden) |
| tōrte | schoppen, trappen | lātōrtor | afgetrapt (v. schoenen) |
| traplole | veroordelen | traplolor | veroordeeld (tot) |
| tyrāhe | blussen | tyrāhor | geblust |
| netyrāhor | ongeblust | ||
| ubere | grijpen, pakken | druff-uberor | aangedaan, ontroerd |
| ufre | bederven | ufror | bedorven |
| ue | gebruiken | uor | gebruikt (voor); besteed (aan) |
| vende | gaan | vendor | jongstleden |
| veve | weven | fesvevor | (fig.) doorspekt, gelardeerd (met) |
| vobare | vormen | vobaror | beschaafd |
| nevobaror | onbeschaafd, onopgevoed | ||
| wape | (arch.) wapen[s] dragen | wapor | gewapend, bewapend |
| newapor | ongewapend | ||
| ’chisre | versieren, decoreren | ’chisror | versierd, gedecoreerd (met) |
| ’rae | verrichten | ’raor | bewogen (geschiedenis) |
| ’rfótare | aanpassen (aan) | ’rfótaror | aangepast (aan) |
| ’rgare | opvullen, volstoppen | ’rgaror | propvol |
| zāre | wonen | fer-zāror | wormstekig |
| zillare | beschutten | idezillaror | blootgesteld (aan) |
| zusle | één worden; samenvloeien | zuslor | tot één geworden |
© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands