Grammatica van het Spokaans
192. Additieven zonder meervoudsvorm
Alle additieven op iy en lira die geen meervoudsmarkering krijgen (Blok A), of hoeven te krijgen (Blok B). Dit wordt nader uitgelegd in § 42.9). Additieven die afgeleid zijn van geografische namen (altijd van categorie II) zijn hier niet opgenomen.
| 2 | alleen categorie II |
| 3 | alleen categorie III |
Additieven van categorie I zijn niet als zodanig gemarkeerd.
| A. Additieven zonder meervoudsvorm | |
|---|---|
| Additief | |
| ânfaliy | terloops |
| cyriy | met tegenzin; onaantrekkelijk |
| derjiy | deerlijk, jammerlijk |
| eprâgstiy | schaamteloos, ongegeneerd |
| fendriy | vlot, kittig; niet tutterig |
| fiy3 1 | eens, maar |
| gélziy | hebberig |
| jeviy | joods |
| kriy | snauwerig |
| leltiy3 | (arch./Peg.) hoe langer hoe ..., steeds ... |
| maqulira | berooid (geen geld/bezittingen) |
| mjûrtiy | onschuldig |
| niy3 2 | niet zo; evenmin |
| plemiy | (fig.) bereikbaar |
| plentiy2 | ruim voldoende, genoeg |
| priy | vaardig; (arch./West-Liftka) serieus, nauwgezet |
| réjiy | kaal, onherbergzaam (land) |
| siy3 | (alg.) ja; (na ontkennende vraag) nee |
| sliy | stoer, gehard |
| stitiy | onverzettelijk, standvastig |
| ÿiy | heftig, hevig |
| zvalira | idyllisch |
| 1 | Als afzwakking bij een overweging of verzoek, zoals in: Paine gress ef fiy (Ik zal 't eens doen) of Trempe-tûe ef fiy! (Lees dat eens!). |
|---|---|
| 2 | Niy heeft als variant niye, gebruikt in zinnen als: Gress cônsidere groft dravos lo niy[e] hordâ (Ik vind zijn tekening niet zo mooi). Zie ook § 41.52. |
| B. Additieven met facultatieve meervoudsvorm | |
|---|---|
| Additief | |
| aðiy | (lett.) stekelig |
| afrôrfiy | verkwistend, verspillend |
| agrenâlkiy | scherpzinnig |
| âmpiy | teer, teder |
| aoliy | prettig, aangenaam, leuk |
| aziy | rijp (v. fruit); huwbaar (v. meisje) |
| bajiy | bedompt, muf |
| bavriy | pover, schamel |
| belðiy | gevorderd |
| biromiy | geveinsd |
| blôriy | slaperig, doezelig, suffig |
| brenjiy | achteloos; nonchalant |
| bri'ériy | voorbarig |
| brulapiy | fors, struis |
| bÿroliy | versuft |
| cecsiy | geil |
| cerviy | monter, opgewekt, lustig |
| chicariy | geshockeerd |
| chÿt-kariy | foeilelijk |
| cmartaroniy | (fig.) onkreukbaar |
| cupertiy | verdorven |
| cÿrstiy | uitslúítend |
| dâbiy | (Tjemp/Plefô/Munt) zie dâmbiy |
| dajiy | sereen (in rust) |
| damaiy | verregaand; ver gaand |
| dâmbiy | (Erg.) levenslustig |
| deðâliy | olijk, guitig, ondeugend, [vrolijk] spottend |
| ðóciy | gemeen (vals) |
| ðofšiy | zo gauw mogelijk; pijlsnel |
| drâsiy | drassig |
| dujiy | ontgonnen (maar nog niet bewerkt: land, akker) |
| ðÿmyjéfiy | belangeloos, onbaatzuchtig |
| eðofiy3 | uitermate; uitstekend |
| endiy | afdoende |
| ennucoriy | (plichtmatig, zoals de Ergemip voorschrijft) |
| esliy | alom geaccepteerd, gangbaar |
| fermiy | ongepast |
| fratiy | ongevoelig |
| frôsaliy | angstaanjagend |
| fûðelira | onafscheidelijk |
| gizzóðiy | onverzoenlijk |
| gótiy | afkerig |
| gûrnðiy | miezerig (v. weer) |
| hazâkiy | van kamgaren gemaakt |
| henoliy3 | daarvandaan, daaruit |
| heptiy | vooruitstrevend |
| higgteriy | ondoordringbaar (vrnl v. dichte begroeiing) |
| hogoriy | bovendeks (op een schip) |
| hôšybriy | onbeholpen |
| iliy | verdwenen, weg |
| imitiy | aanstekelijk |
| iymešiy | mals |
| iyter-molaiy3 | redelijkerwijs, menselijkerwijs [gesproken] |
| iyziy | terecht, met rede, niet voor niets |
| jabiy | hooghartig |
| jojeliy | uiterst |
| jÿrðiy | onveranderd, onverminderd |
| kachiy | vervloekt |
| kariy | lelijk |
| kârytiy | geprikkeld, geïrriteerd |
| kegiy | schrijlings |
| keltyniy | slaafs |
| késoriy | (fig.) afgemeten, afgepast |
| knóniy | onrijp |
| knÿxiliy | sierlijk |
| kófiy | mooi |
| krémiy | grimmig |
| kryobiy | heuvelachtig, heuvelig |
| lammefiy | duister, donker (geen licht); louche (onbetrouwbaar persoon) |
| legquiy | onduidelijk, duister |
| lendiy | zelden |
| leniy | afgesproken, overeengekomen |
| liliy | verder, aanvullend |
| lipsiy | glanzend [en hard] |
| loinatiy | onschendbaar (wet, recht) |
| lómiy 1 | duister, donker |
| losiy | (fig.) kruiperig |
| lotiy | (fig.) zwaar, hevig (ziekte, straf, misdaad, ademhalen) |
| mechiy | onverdraagzaam |
| mehiy | gedenkwaardig |
| méltriy | klam, klef |
| méniy | helaas, ongelukkigerwijze |
| mentsiy | eigenaardig |
| mialiy | ijzig, ijzingwekkend |
| mimðiy | ellendig, rampzalig, heilloos |
| mitsiy | ranzig, sterk (v. boter) |
| miyrtiy | kloek, fiks |
| molaiy | beredeneerd, met overleg |
| môliy | (met het karakter v.e. môliy; "môliy-achtig") |
| mósliy | hel[der] (v. geluid) |
| naoliy | onbeheerd, onbewaakt |
| neldiy | nevelig, mistig |
| nemmiy | lief |
| nesâvriy | onzindelijk; niet schoon/netjes |
| nesmotiy | onregelmatig (v. leven, gezicht) |
| nesovósiy | onaangedaan, onbewogen |
| netÿtyniy | beperkt, begrensd, gelimiteerd |
| nexiy | noodgedwongen |
| nittôpiy | eigenaardig |
| noðiy | bar, guur, akelig, krankzinnig |
| nosiy | baldadig |
| nrychiy | vaag; onbeduidend; onnozel |
| nûcriy | laaghartig |
| nÿkriy | fel (v. handeling); vurig |
| oibacÿrkiy | minderwaardig |
| ôpalefiy | overvloedig, volop, rijkelijk |
| ôpiy | grazig |
| ôspsagiy | totaal |
| overšiy | vol medelijden; medelijden tonend |
| pazzostafiy | (fig.) grondig |
| pentaliy | noodlottig, fataal |
| plariy | niet-ernstig; zonder [de te verwachten] ernst; niet-erg |
| plépiylmiy | schoorvoetend |
| plukiy | dwaas, onzinnig |
| poriy | matig, sober, eenvoudig |
| presÿr-molaiy3 | normaliter, normaal gesproken |
| quaðiy | vlegelachtig |
| quâlostiy | onbewust |
| qufendriy | onzedelijk; verdorven; pervers |
| quyršiy | geduldig, lankmoedig; toegeeflijk |
| râliy | krols (kat) |
| râviy | opmerkelijk |
| respekteffiy | respectievelijk |
| rikorfiy | tevergeefs, voor niets |
| rofómiy | schaars |
| romaniy | romaans (bep. stijl) |
| rôrfiy | royaal, gul |
| rustanniy | (fig.) gehard |
| rygdiy | doof |
| šadoriy | rijk (veel bezittingen hebbend) |
| šâmyjéfiy | belangeloos, onbaatzuchtig |
| sâvriy | zindelijk; schoon, netjes |
| senÿðiy | (alg.) moedig; (fig.) gedurfd, gewaagd |
| serstiy | zie serstriy |
| serstriy | krols (kat) |
| sésiy | stoer |
| siléntiy | steegs, koppig (paard); onfatsoenlijk, ongehoord |
| siyrsiy | (lett.) soepel |
| slamestiy | beleefd, hoffelijk |
| slemðiy | onuitstaanbaar, onmogelijk (mens) |
| slemÿðiy | onbenullig |
| smeltiy | zachtzinnig |
| smotiy | regelmatig (leven of gezicht) |
| sôdartiy | onbedwingbaar |
| sovósiy | aangedaan, geëmotioneerd |
| spesiðiy | laakbaar |
| sponûtiy | gewillig |
| stafiy | (fig.) fundamenteel; grond-, basis- |
| stóftiy | zie stróftiy |
| stróftiy | kreupel |
| stryniy | stroef; stug |
| styniy | zie stryniy |
| syliy 2 | aller- |
| syngroniy | synchroon |
| šÿrðiy | zuiver |
| sÿstriy | vervallen, bouwvallig |
| tavriy | mager, schraal, onvruchtbaar |
| ténoliy | meewarig |
| tiffiy | deskundig |
| tlosiy | gewoon, alledaags |
| tófiy | stellig, gerust, onfeilbaar, waarachtig |
| torygdiy | Oost-Indisch doof |
| traiy | aan de bosrand gelegen |
| tramiy | smeuïg |
| trofaliy | treurend |
| trotiy | [het] fijnst, aangenaamst |
| trótiy | effen (v. kleur); formeel, stijf (v. gedrag/opvatting) |
| tûgtencatriy | kruiperig |
| tyrnatiy | onvolledig |
| tÿtiy | bedreven, ervaren (bvnw.) |
| tÿtyniy | onbeperkt, onbegrensd, ongelimiteerd |
| uco'liy | [te]vergeefs |
| ûfómiy | ingewijd |
| ûserstiy | zie ûserstriy |
| ûserstriy | overspánnen, overwérkt; geprikkeld |
| ûskaliy | (fig.) onhoudbaar, niet te verdedigen, niet vol te houden |
| uttiy | (Berref) venijnig |
| wiltriy | onstuimig |
| wôniy | levenskrachtig, vitaal |
| wûltiy | (alg.) zwakzinnig; (ihb) aangeschoten, dronken |
| xnófyggiy | slagvaardig |
| xôfiy | slaperig |
| xunatiy | onvindbaar |
| ÿcériy | onoplosbaar (in vloeistof) |
| yggiy | bijdehand en opmerkzaam |
| yjéfiy | belanghebbend, belangwekkend |
| ÿlammefiy | onmerkbaar |
| ymortiy | voorlopig, vooreerst |
| zjûlamiy | gaaf (niets mankerend, zonder beschadigingen) |
| znovviy | traag (v. stromend water, vooruitgang) |
| 1 | Lómiy in de betekenis van 'azuren' (blauwe kleur) heeft altijd een meervoudsvorm. |
|---|---|
| 2 | In constructies als: Mip lelmos belt kordas Sinto-Zeefâ melde siliy (Van deze kerken is de Sinto-Zeefâ de allerkleinste) of Óps melde syliy[n] mip lelmos quista pitter-zylers (Zij zijn de allerbeste van deze wielrenners). Zie ook § 144.53. |
© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands