De kwalificatie Zille-Areû ("Natuurreservaat") is voorbehouden aan de gebieden die beheerd worden door de organisatie Zille-Areû TC (ZA). Naast de door ZA TC beheerde Natuurreservaten kent Spokanië nog tientallen gebieden waar de natuur op de een of andere manier beschermd is. Het gaat hierbij om particuliere landgoederen (inclusief šarkdomenns) gemeentelijke bossen en môliy-gebieden en gebieden in het bezit van districten of eilanden. Als de bescherming van de natuur hier de belangrijkste taak is, spreekt men van Zillor šaðôr-terÿnns ("Beschermde natuurgebieden"). Veel van deze gebieden zijn niet vrij toegankelijk.
Gemeentegrenzen (soms ook districtsgrenzen) kunnen door Natuurreservaten en Beschermde natuurgebieden heen lopen, maar slechts één gemeente (soms twee) op wier grondgebied dit terrein ligt, is juridisch en politiek verantwoordelijk. Deze verantwoordelijke gemeente(n) is/zijn vet gedrukt.
In onderstaande lijst worden alle Natuurreservaten genoemd. Andere Natuurgebieden zijn alleen opgenomen indien ze ergens in het Spokanisch Archief zijn genoemd.
| {..} | Tussen {..} staat het nummer van de deelkaart van Spokanië waarop het item te vinden is. |
 | Item te vinden op een regiokaart (Big Maps). |
| Alle (deel)kaarten worden in een apart venster geopend. |
|
Op de deelkaarten worden de volgende afkortingen gehanteerd:
ZA = Zille-Areû (natuurreservaat) Deze afkortingen kunnen in drie kleuren afgebeeld staan: groen = toegankelijk; blauw = beperkt toegankelijk; rood = gesloten voor bezoekers (deze kleuren worden ook op onderstaand kaartje gebruikt). |
De officiële Natuurreservaten worden met een van de volgende drie symbolen aangeduid:
|
|
De overige Natuurgebieden missen een dergelijk symbool.
Onderstreepte namen kunnen aangeklikt worden om een afbeelding te zien.
Aâstiy-vender (gemeente Aâstiy) •
{G 08}
Zuidelijke deel van eiland met droogvallende zandkusten; naaldbos en duinvegetatie. Noordelijke helft is een šarkdomenn, en algemeen toegankelijk met veerbootje uit Aâstiy.
Akâm-pârc (gemeente Akâm) •
{J 11}
Zuidelijk môliy-gebied, de heidevegetatie gaat naar de kust toe over in zand- en duingebied met parasoldennen. Zeer veel grafheuvels. De weg tussen Cÿrbarâs en Akâm is vanaf 10 maart 2011 opengesteld voor alle weggebruikers, dus een vergunning om door het park te mogen rijden is niet meer nodig. In de herberg Ef Mindaleja aan de noordelijke ingang van het natuurreservaat is een informatiecentrum ingericht.
-
Dâmarr (gemeenten Trunschen en Reno) •
{D 08}
Gedeeltelijk in het stroomgebied van de Dâm. (DOM 125-126)
-
Drôge-šark (gemeente Slofaro) •
{F 04}
Niet toegankelijk voor publiek. Er ligt een klemk op het terrein. Bezoek aan deze boerderij wordt niet op prijs gesteld.
-
Ef Eent-Šarks (gemeenten Kanea, Cerobiy, Lapoâ en Zimp) •
{L 01/02}
Bosgebied, afgewisseld met zandverstuivingen; beekdal met rijke flora. Tot 1990 was dit een militair oefengebied. Het leger heeft hier met tanks en terreinwagens de oorspronkelijke flora en fauna grotendeels verwoest, maar sinds dit een beschermd natuurgebied is geworden, ontstaat er een interessante nieuwe ecologische structuur, met imponerende zandverstuivingen.
-
Ef Fôlsiy (gemeente Tosiy) •
{E 09}
Klein môliy-gebied met zeldzame "blok-sparren" en een overdaad aan paddestoelen.
-
Ef Hâmpôk (gemeente Opjevu) •
Voormalig landgoed. Een verwilderd terrein met een groot hek eromheen. Van de vroegere gebouwen is niets meer terug te vinden. Het terrein is in het bezit van de adellijke familie Clermont de Fontaigny.
-
Ef Helmy-šarks (gemeente Manes-Sjeny) •
{D/E 06}
Vochtig môliy- en bosgebied met veel kloven, spleten en grotten. (DOM 47-48)
-
Ef Hupster Agrus (gemeente Doe) •
{G 07}
Oud landgoed bij Hamm, bospartijen, vennetjes, priëlen en rosaria; tegenwoordig een wandelgebied met pension.
Deze bezienswaardigheid is op de deelkaart aangegeven met
.
-
Ef Hÿlfer (gemeente Aboris-St.Jenu) •
{L 07}
Voormalig šarkdomenn dat sinds ca. 1880 aan zijn lot is overgelaten. Toen in 1966 ontdekt werd dat hier enkele (voor Spokanië) zeer zeldzame planten en vlinders voorkwamen, heeft het terrein een beschermde status gekregen.
Het gebied ligt ingeklemd tussen de steile oostkust en het Girdes-gebergte, en bestaat voornamelijk uit lange steile hellingen, van waaraf je een prachtig uitzicht over zee hebt.
Voor wandelaars is het vrij toegankelijk, maar er worden ook excursies met een jeep georganiseerd (vanuit het dorpje Muôndra). Dan kan ook de toren van het voormalige kasteel worden beklommen. Van het kasteel liggen er nog enkele brokstukken rondom de toren verspreid. Men zegt dat het kasteel omstreeks 1850 door de bliksem is getroffen en toen in duizenden brokken uit elkaar is gespat. Dat zou dan de reden geweest zijn waarom het landgoed door zijn bewoners is verlaten. Alleen de toren werd gespaard, en dient tegenwoordig als brandtoren. Tegenwoordig wonen er nog enkele gezinnen in een kleine buurtschap op het landgoed (de beheerder en wat onderhoudspersoneel).
-
Ef Laboros (gemeente Filiapia) •
{E 07}
Bosrijk berggebied. Brongebied van de Ziffon, Dâm en Jakiy. Grote populatie schiqus en andere herten. De (onverharde) hoofdweg door het gebied is een tolweg. Bezoekers die hun (kampeer)auto willen parkeren of de kleinere zijwegen willen berijden, moeten hiervoor toestemming vragen en een bedrag van 10 herco per persoon per dag betalen. Hiervoor dient een (tamelijk onduidelijk) formulier ingevuld te worden, dat aan de beheerder van het park gefaxt kan worden. Het formulier is zowel in het Spokaans
als het Engels
beschikbaar. Veel bezoekers overnachten in het romantische pension Ef Laboros even buiten het park. (DOM 126-127)
-
Ef Ludana-jakâms (gemeente Komy) •
{G/H 12}
Kaal, onherbergzaam en nauwelijks begaanbaar berggebied. Vrij toegankelijk, maar alleen interessant voor bergbeklimmers en anderen die niet "gewoon" willen wandelen. In een aantal beter bereikbare valleien met een mild mediterraan klimaat worden al van oudsher kurkeiken aangeplant. De kurk was primair bestemd voor de afsluiting van de flessen met de wijn die elders op de zuidelijke eilanden werd geproduceerd. Omdat de wijnconsumptie de laatste eeuw aanzienlijk is toegenomen, en de kurkproductie juist afnam, kent Spokanië al geruime tijd een zogenoemde kurkcrisis.
-
Ef Ôftiys (gemeente Reo) •
{F 04}
Niet toegankelijk voor publiek. Eigendom van het Ôftiy-klooster.
Ef Ûcsz (gemeenten Reven en Ÿrbasâ) •
{I 02}
Môliy-gebied met kiezelkust aan beschutte inham.
-
Ef Xoemanas (gemeenten Poriy, Tolâm, Xoðešô en Cÿrbastÿ-sÿrt) •
{G/H 13}
Woestijnachtig kalksteengebied dat met loodrechte wanden aan de kust grenst. Bijna geen vegetatie. De Cjôstaiff heeft een diepe kloof uitgesneden, vol spleten, gaten en grotten. Hier huizen veel vleermuizen, en ook een zeldzame variant van de oever- zwaluw. Waarschijnlijk de enige streek op de wereld waar de gekieuwde kameleon (cii-kameljonn) voorkomt. Het zuidelijke deel van dit gebied is door een enorme loodrechte wand van het hogere noordelijke deel gescheiden.
-
Ef Ÿpse-clamiðas (gemeenten Duji en Mitâ) •
{C 04/05}
Moerasgebied waar de Ÿp in de Trendon stroomt, vlak bij Empecho. Bijzonder is het heuvelachtige karakter van dit gebied: de lagere, moerassige delen worden afgewisseld met hogere zandruggen en heuvels, veelal begroeid met naaldbos of struikgewas. Verder vinden we hier de zeldzame moerasorchidee, de roze parnassia en de flechâ-ur-klavior (een soort fuut). Dit moerasgebied zet zich als een drassig weidegebied oostelijk om Empecho voort, tot aan de kust van de Hildi-fonis, bij het dorp Ef Helmys).
Ook het kleinere moerasgebied lans de linkeroever van de Trendon behoort voor het grootste deel tot dit natuurreservaat. -
Ergânt (gemeente Wena) •
{G 04/05}
Zoutwater-moerasgebied met droogvallende kuststrook en hoger gelegen môliy-gronden aan de zuidkant. Ongeveer de helft van het Ergânt-moeras hoort tot dit Natuurreservaat.
-
Fonis-ovap (gemeente Kros) •
{C 07}
Overgangsgebied tussen zanderige kust en glooiend berggebied met vruchtbare hellingen. Veel oud loofbos. Wandel-, ruiter- en fietspaden zijn vrij toegankelijk. De weg erdoorheen is alleen toegankelijk voor motorvoertuigen met een vergunning.
-
Gâp-klarbÿr (gemeente Tsjech) •
{H 10}
Aan zijn lot overgelaten militair terrein en cultuurgrond, geheel overwoekerd met struikgewas en verwilderde fruitbomen. De oevers van het Mlôggee-stuwmeer hebben een rijke flora.
-
Ialef-hâng •
Voormalig landgoed in de gemeente Ozaneto a/e Prek. De gelijknamige begraafplaats en klemk herinneren hier nog aan. Het landgoed is in de loop der eeuwen vanwege allerlei erfeniskwesties steeds meer verbrokkeld geraakt, en tegenwoordig is de grond particulier bezit van de lokale boeren.
-
Ifôlta-jakâm (gemeente Lift) •
{E 03}
Overgangsgebied van vlakke môliy naar uitlopers van de bergen. Vrij toegankelijk. Bekend is hier het Vreugdevuur-monument.
-
Ipana-Nes (gemeente Ipana) •
{D/E 03}
Duingebied met naaldbos en droogvallende kuststrook. (DOM 135)
-
Mamôstara-šark (gemeente Troebasÿrt) •
{H 02}
Fraai môliy-gebied dat zijn beschermde status voornamelijk te danken heeft aan de zandhazen die hier in groten getale leven. Zij hebben een bijzondere zandkleurige schutkleur en men vermoedt dat ze niet, in tegenstelling tot "gewone" hazen, tijdens de zwangerschap bevrucht kunnen worden. Gebied is vrij toegankelijk, mits men op de paden blijft.
-
Mariy-Dunjes (gemeente Lenano) •
{B 01}
Duingebied met droogvallende kuststrook, een deel van de Jelðe-dunjes; bekend om het Zwanenmeer (Sven-ses) met ruïnes van Helurfe-seert; duizenden meeuwen in vele soorten. Gebied is toegankelijk, mits men een kaartje bij de boswachterij in Lenano koopt.
-
Peevjabo (gemeenten Marafaniy, Grejala en Crelco (onduidelijk wie er verantwoordelijk is/zijn)) •
{H 04}
Voormalig landgoed, ooit in het bezit van het adellijke geslacht Lajy Heenôše. Het kasteel in de westelijke punt van het landgoed brandde in 1861 af, waarna de bewoner, graaf Amest Lajy Heenôše-Hojic Manôf, op dezelfde plek een landhuis liet bouwen. Toen zijn achterkleinzoon, graaf Amest Lajy Heenôše-Nutâ Lemmÿ, in 1955 stierf, wilde niemand van zijn familie hier nog wonen en het landgoed beheren. Het landhuis met de omringende tuinen is vervolgens verkocht aan een rijke politicus, terwijl de rest van het landgoed als beschermd natuurgebied werd toegewezen aan de drie gemeenten Marafaniy, Grejala en Crelco. Aangezien Grejala geen interesse in dit natuurgebied toont, laat het beheer ervan te wensen over. Er kan pas een oplossing voor een goed beheer gevonden worden als Grejala na een gemeentelijke herindeling erbuiten kan worden gehouden.
Het gebied is vrij toegankelijk, maar niet voor gemotoriseerd verkeer. Het landhuis met zijn tuinen ligt weliswaar in dit natuurgebied, maar heeft er verder geen band mee. -
Pitla-pârc (gemeenten Manes-Pômân, Advô, Ozaneto a/e Leije en Uofiten) •
{F 08/09} {G 08}
Uitgebreid gebied met môliys en bospartijen in het noorden, polderlandschap in het zuiden, en zanderig kustgebied in het oosten. Hier tussenin wisselt typische môliy-vegetatie af met glooiende, grasbegroeide heuvels. Ten noorden van het dorp Kitia-Vender zijn indrukwekkende zandverstuivingen; vanuit Minde kan men met een antieke autobus excursies naar dit park maken. Het gebied is geheel onbewoond en er zijn bijna geen wegen. (DOM 179-181)
-
Plafotô-delta (gemeente Korif) •
{C 08}
Delta van de Plafotô en het zeegebied met de zandbanken ervoor. Dit gebied is per 1 augustus 1999 als Natuurreservaat ingericht, mede op aandrang van de Europese Unie. Vanuit het dorp Ker-Brym is de ingang te bereiken. Hier is een informatiecentrum en kun je het gebied met een gids bezoeken. Ook kun je met bootjes door de moeraswateren varen. (DOM 96)
-
Quc-Ronn (gemeenten Zendoreno en Minâ-nutter) •
{C 03/04}
Ruig gebied met heide en struikgewas in de uitlopers van het Pâlsten-gebergte. Vanwege de diepe kloven en steile hellinkjes is het terrein moeilijk begaanbaar, maar de variatie aan flora en fauna is daarom erg groot. Vrij toegankelijk.
-
Rakâlle (gemeente Post) •
{I 07}
Bebost landgoed bij dorp Flefumy, 68 ha; hertenfokkerij van de adellijke familie Hedrâgter. Terrein is vrij toegankelijk, mits men op de gemarkeerde paden blijft. Hier ontspringt de beek de Tâlp.
-
Safari-pârc (gemeente Zelzakiy) •
{I 07}
Zie bestand Parken, tuinen en bossen.
-
Sinto-Natall-pârc (gemeenten Âpô en St.Jakiy) •
{E 08}
Zie bestand Begraafplaatsen.
-
Taris-granôs (gemeente Nustiy) •
{F 03}
Niet toegankelijk voor publiek. Onbewoond en geheel overwoekerd terrein, door hoge muren van de buitenwereld afgesloten. Een maal per jaar inspecteerde de vorige eigenaar, ridder Riko Faly Mahôgge het domein, in gezelschap van notaris Hurseftâ-Equell. Deze inspectie was noodzakelijk om te voorkomen dat de staat het landgoed anders zou confisqueren. Toen de ridder in 2008 overleed, erfde zijn stiefzoon, baron Tedor Merlen Zelzer-Plas Mert, het landgoed. Deze heeft er een villa op laten bouwen waar hij officieel woont. Zodoende is de jaarlijke inspectie niet meer nodig. (DOM 141-142)
-
Tenta-jakâm (gemeenten Trobensta en Heles-Tenta) •
{I 06/07}
Bosrijk gebied met grote hoogteverschillen (laagste deel 54 m, hoogste deel 788 m boven de zeespiegel). Daardoor bestaat een zeer gevarieerde flora en fauna. Vrij toegankelijk.
-
Tina-šark (gemeente Tina) •
{D 01/02}
Eilandje met duingebied, droogvallende kuststrook.
-
Tuckrâhynne (gemeente Manes-Lašer) •
{I 11/12}
Rotsachtig eilandje tussen Lomky en Tigof. Ooit waren Lomky en Tigof door een landbrug met elkaar verbonden, maar deze verbinding is door vulkanisme en aardbevingen verbroken, en Tuckrâhynne is het resultaat van dit natuurgeweld.
-
Vlociys (gemeente Milbo) •
{L 04/05}
Rotsachtig eiland met wat naaldbos en struikgewas; groot droogvallend plateau aan zuidrand met rijke brakwaterflora.
-
Ÿpse-clamiða
zie Ef Ÿpse-clamiðas
