Grammatica van het Spokaans

•  Home 
•  Inhoud 
•  Registers & Referenties 
•  Woordenboek 
•  SPARC 
•  Taalmenu 

171. Temporele uitdrukkingen, klokkijken en kleuren √

171.1

Dit hoofdstuk is onderverdeeld in drie hoofdsecties:

1. Chronologische indeling (vanaf § 171.2)
2. Uitdrukkingen van tijd en tijdsduur (vanaf § 171.25)
3. Kleuren (vanaf § 171.52)

Met chronologische indeling wordt bedoeld de wijze waarop in het Spokaans (en ook in het dagelijks leven) de klok en de kalender worden onderverdeeld en hoe die delen worden genoemd, zoals "uur", "avond", "etmaal", "zondag", "mei", "eeuw" enzovoort. Er wordt aandacht besteed aan twee kalenders: die van de christelijke tijdrekening (met 7 namen van dagen en 12 namen van maanden), en die van de Ergynne-tijdrekening (met 4 namen van weken en 12 namen van maanden; de dagen zijn genummerd van 1 t/m 10).

Met uitdrukkingen van tijd en tijdsduur worden uitdrukkingen bedoeld die aangeven wanneer, of hoe lang een gebeurtenis plaatsvond. Dergelijke bepalingen kunnen gebaseerd zijn op de chronologische indeling (zoals "verleden jaar in augustus", "morgenochtend") of op substantieven of additieven die een tijdverloop of tijdstip uitdrukken (zoals "lang geleden", "gedurende vele uren", "elke dag". Hieronder valt ook het systeem van "klokkijken".

Sectie C. kleuren is een "toegift" die weinig met tijdsbeleving te maken heeft. Toch vertoont het kleurensysteem een frappante overeenkomst met het tijdssysteem. Beide hebben een indeling die is gebaseerd op een culturele traditie, en niet op absolute waarden. Het tijdstip waarop de "middag" in de "avond" overgaat, is door cultuur en traditie bepaald. Evenzo is de grens tussen "blauw" en "groen" door subjectieve zaken bepaald. In sommige delen van Spokanië waar graslanden een dominerend landschapselement zijn, vindt men de kleur van gras het meest "echte" groen. In de streek rond Lostô, waar religieuze en nationalistische tendenzen sterk leven, vindt men het groen van de Pegrevische vlag de basisvariant voor "groen".

171.2   ad § 171.1   A. Chronologische indeling

De chronologische indeling bestaat uit:

1. Namen van uur-indelingen (§ 171.3)
2. Namen van etmaal-indelingen (vanaf § 171.4)
3. Namen van dagen (vanaf § 171.6)
4. Namen van weken (alleen voor de Ergynne-kalender) (§ 171.8)
5. Namen van maanden (zowel voor de christelijke als voor de Ergynne-kalender) (vanaf § 171.9)
6. Namen van seizoenen (§ 171.14)
7. Uitdrukking van langere periodes (vanaf § 171.15)
8. Tijdstippen gerelateerd aan het moment van spreken (§ 171.17)

171.3   ad § 171.2   a. Namen van uur-indelingen

Bij tijdseenheden moeten we onderscheid maken tussen een tijdsaanduiding en een tijdsduur. Ze hebben geen specifieke meervoudsvorm, behalve mit (minuut) en selde (seconde). Elk deel van het uur heet een zurtarr-kanas (uurdeel):

171.4   ad § 171.2   b. Namen van etmaal-indelingen

Een etmaal wordt in het Spokaans in vijf kortere periodes ingedeeld, elk een pivâ geheten. De begin- en eindtijd van deze pivâs zijn slechts globaal aan te geven (maar sluiten wel op elkaar aan), omdat zij in de praktijk begrensd worden door het tijdstip waarop mensen op het platteland hun maaltijden gebruiken en naar bed gaan. Hoewel deze tijden in de steden veelal enkele uren later liggen, blijft de pivâ-indeling toch gebaseerd op de gebruiken op het platteland. Omwille van de volledigheid zijn in onderstaand schema ook de periodes opgenomen die meer dan één pivâ bestrijken (gemarkeerd met *) en verder twee exacte tijdstippen (gemarkeerd met °):

Uit het schema kunnen we opmaken dat miskof + palfû = kÿl, en dat gurt + fittas + luppor = tof1.
Afgezien van de theoretische begrenzing "middernacht", vormen de andere begrenzingen een duidelijk breekpunt in het dagelijkse ritme van het harde boerenleven. Het "ontbijt" wordt niet als apart breekpunt gezien, maar valt samen met het "opstaan". Nadere uitleg behoeft het breekpunt dat is aangeduid met "dooftijd". Dit tijdstip (ca. 1 uur 's nachts) wordt gezien als het moment waarop het vuur in de keukenhaard is opgebrand. In vele streken in Spokanië was het vroeger bij strenge winters gebruikelijk dat iemand omstreeks dit tijdstip opstond om het vuur weer op te rakelen: een duidelijk breekpunt in de nachtrust. In het moderne stadsleven zijn de breekpunten als het ware opgeschoven: het begin van de periode die vroeger als "lunch" gold, is nu voor velen "ontbijttijd", het begin van de periode die vroeger als "bedtijd" gold, is nu dikwijls het moment van "avondeten", en het begin van de ouderwetse "dooftijd" is voor de meesten tegenwoordig "bedtijd" geworden.

171.5

Omdat de dagdelen fittas en luppor beginnen op het moment dat de lunch, resp. het avondeten, wordt genuttigd, kunnen deze woorden in de spreektaal ook gebruikt worden om de lunch of het avondeten zélf aan te duiden. Vergelijk::

In a. wordt met het voorz. lóf (gedurende) uitgedrukt dat we uitgenodigd zijn om de hele avond bij onze kennissen door te brengen. Er wordt dan verwacht dan we ná het avondeten op bezoek komen. Hier wordt luppor dus in letterlijke zin "tussen 17.00 en 22 uur" bedoeld (al hangt het van het plaatselijke gebruik af, of deze tijdstippen ook precies zo gelden).
In b. wordt met het voorz. furt (voor) uitgedrukt dat we uitgenodigd zijn voor het avondeten. Of we na het eten ook nog de hele avond blijven hangen, hangt meer van de omstandigheden af.

171.6   ad § 171.2   c. Namen van dagen

De christelijke kalender bevat (uiteraard) 7 dagen in een week. Een weekdag wordt mink-tof (mv. mink-terrats) genoemd:

De met * gemerkte dagen zijn vernoemd naar Germaanse goden. Hoewel de Germaanse mythologie met deze goden geen onderdeel vormt van de Spokanische cultuur, zijn de namen wel gebruikt om, analoog aan de Germaanse talen, de dagen een naam te geven. De christelijke dagnamen zijn halverwege de 15e eeuw "bedacht" door rooms-katholieke monniken, om de ergynische tijdrekening met 10 genummerde dagen te kunnen vervangen. Het is opvallend dat men toen gekozen heeft voor de Germaanse mythologie, en niet voor de Grieks/Romeinse, zoals die is terug te vinden in de dagnamen van de Romaanse talen.

Het woord sâmtof is een verbastering van het verouderde sâbatof, dat via sâmbatof ten slotte sâmtof is geworden. De verandering van b in mb komt voor in het Môliy-Spokaans van westelijk Jelafo, maar is soms ook in de standaardtaal doorgedrongen (zie ook § 173.28). Bekende voorbeelden zijn de woorden dâmbiy (levenslustig) en frumbiyl (naargeestig), die oorspronkelijk dâb[b]iy en frubbiyl waren. (Deze toevoeging van een m, oftewel pre-nasalisatie, vinden we ook bij diverse andere talen, verspreid over de hele wereld.)

171.7

De Ergynne-kalender kent 10 dagen in een week, maar deze zijn naamloos en hebben slechts een rangnummer. Daarentegen hebben de weken wel hun eigen naam; zie § 171.8.

In sommige streken (met name West-Berref) wordt het element tof (dag) in de namen van de dagen heel letterlijk opgevat: een woord als donatof refereert dan aan de etmaal-indeling "dag" welke de naam "dona" heeft. Het gevolg van deze letterlijke interpretatie is dat samenstellingen als donatof-gurt (donderdagochtend) of frÿtof-luppor (vrijdagavond) beschouwd worden als contradicties, even raar als tof-gurt ("dag-ochtend") of tof-luppor ("dag-avond"). In zulke streken worden dan ook termen als donagurt (donderdagochtend) of frÿluppor (vrijdagavond) gebruikt, letterlijk "donder-ochtend" en "vrij-avond". Dat zulke idiomatische uitdrukkingen juist in die streken gebruikt worden waar vanwege het katholicisme een soort taboe op de Ergynne-kalender rust, lijkt slechts toeval te zijn.

171.8   ad § 171.2   d. Namen van weken

De Ergynne-kalender heeft genummerde dagen; een periode van 9 of 10 dagen vormt een week, en de 3 weken die een maand vormen, hebben elk hun eigen naam:

171.9   ad § 171.2   e. Namen van maanden

De christelijke kalender bevat (uiteraard) 12 maanden in een jaar. Een maand wordt hertel (maand) genoemd, maar in officieel spraakgebruik kunnen we ook zemper-hertel (jaarmaand) zeggen, om te benadrukken dat het gaat om de onderverdeling van een christelijk kalenderjaar:

De Ergynne-kalender bevat 12 maanden in een jaar, elk met 29 of 30 dagen. De eerste dag van een maand valt altijd samen met volle maan:

En dan is er nog een schrikkelmaand:

Deze wordt, zodra midzomer (21 juni) binnen kôbotel valt, in het jaar ervoor tussen de maanden pâltel en picatel ingelast, zodanig dat midwinter (21 dec) in lunatel valt.

171.10   Archaïsche maandnamen

In 1844 is de Gregoriaanse tijdrekening officieel erkend, naast de oorspronkelijke Ergynne-kalender. Toen zijn ook de namen voor de maanden officieel vastgesteld, zoals opgesomd in Blok 171.9. De Gregoriaanse tijdrekening was al veel langer in gebruik in het rooms-katholieke deel van Spokanië. In het niet-christelijke deel werd soms werd de christelijke jaartelling gebruikt, en tot 1753 kon dat ook de Juliaanse kalender in plaats van de Gregoriaanse zijn. De maandnamen hadden nog geen officieel vastgestelde vorm, maar dikwijls werd het eerste deel van de internationaal bekende maandnaam gebruikt, gevolgd door hertel (maand). Er was veel variatie. In onderstaand blok worden enkele voorbeelden opgesomd zoals die in oude documenten zijn aangetroffen.

In de namen ferhertel, raphertel en spethertel zijn vormen van metathesis te onderscheiden. De wisseling apr- > rap- is typerend voor het Hazâcki-Spokaans waar we ook vormen als roteff en rûbest in plaats van otreff respectievelijk ûrbest tegenkomen (zie § 173.68).

171.11   Schrijven van data

Er bestaan verschillende conventies om een datum te schrijven. Bij de christelijke kalender wordt ongeacht de variant altijd de volgorde dag–maand–jaar aangehouden. Neem 3 augustus 1980 als voorbeeld:

Variant 1. en 2.: Als de maand in letters (al dan niet afgekort) wordt weergegeven, staat het jaartal altijd met 4 cijfers en krijgt de dag géén voorloop-nul (dus niet 03, maar 3).
Variant 3.: Er worden punten tussen de drie eenheden geplaatst, en het jaar mag zowel met vier als met twee cijfers worden weergegeven. Als een dag of maand uit één cijfer bestaat, wordt er een 0 voor gezet (voorloop-nul).
Variant 4.: Is identiek aan 3., maar dan zonder punten. Deze vorm is bruikbaar als data genoemd worden in agenda's, programma's, tabellen ed., dus buiten een lopende tekst. Maar ook variant 3. kan gebruikt worden, want die is duidelijker.
Variant 5.: Bovenaan brieven, facturen ed. is het de gewoonte om ook de plaatsnaam toe te voegen. Hierachter staat altijd fes (in), gevolgd door variant 4., dus altijd zonder punten.

171.12

Data die onderdeel zijn van een lopende tekst, worden voorafgegaan door de afkorting ked, wat staat voor kaf ef datumas (op de datum), het beste te vertalen met 'op' of 'de dato' (dd), bijvoorbeeld:

In (3) zijn twee varianten gegeven: in de eerste staan beide data volledig weergegeven in cijfers, waarbij tukstlef (tot en met) is afgekort tot tf. Hier zouden de punten weggelaten mogen worden, maar dat is minder duidelijk. In de tweede variant zijn dag en maand voluit geschreven en is het jaar alleen aan het eind genoemd.

171.12a

Data die alleen bestaan uit een dag + maand (dus zonder jaar) worden bij voorkeur met het voorz. armt uitgedrukt. Vergelijk:

Bij namen van dagen (in b.) kan het voorz. achterwege blijven; bij data (in a.) niet.

171.13

Bij data volgens de Ergynne-kalender wordt altijd de volgorde jaar–maand–dag aangehouden. Er zijn drie varianten mogelijk:

Bij de gehele afkorting (variant 3.) worden er koppelstreepjes tussen de drie eenheden geplaatst. Het ergynische jaar 2074-KÔ-a5 (dus: de 5e dag van de week agrumink in de maand kôbotel van het jaar 2074) komt overeen met de christelijke datum 12 juni 1980. Voor de omrekeningstabellen wordt verwezen naar het overzicht in het Archief.

171.14   ad § 171.2   f. Namen van seizoenen

Een 'seizoen' heet in het Spokaans sezonn. Officieel beginnen de seizoenen op 20 maart (lente), 21 juni (zomer), 22 september (herfst) en 21 december (winter) (of een dag later, afhankelijk van de maanstand), maar op het platteland zijn ook andere indelingen gebruikelijk, afhankelijk van de werkzaamheden die een boer in een periode moet verrichten. In het oude Spokanië werden feitelijk maar twee periodes als "seizoen" herkend, de lente en de herfst. Het waren dus de periodes die zich kenmerkten als een verandering (een overgang van winter naar zomer, resp. een overgang van zomer naar winter) waarvoor het Spokaans een naam had. De meer stabiele periodes van zomer en winter werden beschouwd als een "voorbereiding voor de overgangsperiodes", en dat is gereflecteerd in de taal:

Het prefix ko[r]- drukt uit dat iets (ter voorbereiding) aan iets anders voorafgaat, vergelijk; fenta ~ kofenta (feest ~ voorbereidingen voor een feest), exâm ~ korexâm (examen ~ voorbereiding voor een examen), dus ook: lofâ ~ kolofâ (lente ~ "voorbereiding voor de lente/voorafgaand aan de lente (= winter)").
Let ook op de etymologie: lofâ is verwant met lofa (blad (aan boom)), dus de lente kan omschreven worden als "de tijd van de (nieuwe) boomblaadjes"; mondô is afgeleid van het Oudspokaanse werkw. monde (vallen (dat dialectisch nog op Lomky voorkomt)). De naam mondô refereert dus aan de vallende bladeren. Het element mon bestaat als add. met de betekenis 'lager gelegen (in geografisch opzicht)' en komt ook voor in het werkw. monente ((af-)dalen) dat een samenvoeging van mon en vente (gaan) is, en eigenlijk als 'naar een lager gelegen plek gaan' geïnterpreteerd moet worden. Het werkw. vente (gaan) is tegenwoordig archaïsch, hiervoor in de plaats wordt de stemhebbende variant vende gebruikt.1

171.15   ad § 171.2   g. Uitdrukking van langere periodes

Een periode van 10 jaar kan als volgt weergegeven worden:

Bij (1) denken we primair aan de periode 1990–1999; bij (2) aan de periode 2000–2009; (3) is ambigu, het kan zijn 1910–1919, maar ook 2010–2019. Uit de context moet blijken over welke eeuw het gaat, maar dit kan ook expliciet worden uitgedrukt, bijvoorbeeld ef 10-zempers lÿ pÿr 19 (de jaren 10 van de 19e eeuw – dus 1810–1819).
Bij (4) is het onduidelijk wat er met "laat" wordt bedoeld: het zal wel gaan om de tweede helft van de jaren 40 (1945–1949), maar, afhankelijk van de context, zou het ook bijvoorbeeld om 1945–1947 of om 1947–1949 kunnen gaan.
Om expliciet uit te drukken om welke eeuw het gaat, kunnen ook constructies gebruikt worden als:

In plaats van in cijfers kunnen de getallen ook in letters worden geschreven. Bij het klassieke talstelsel kan er een probleem ontstaan, vergelijk:

Omdat het bij dergelijke periodes altijd om ronde getallen gaat (iets als *de jaren 23 kunnen we niet zeggen), is het gebruik van de klassieke telwoorden niet logisch, omdat dit geen "ronde" getallen zijn. Zo is erg (14) wel "rond", maar erg-sers (20) niet. Een uitdrukking als ef erg-zempers (lett. "de jaren veertien") zou qua vorm wel logisch zijn, maar het is onduidelijk om welke periode het gaat. Sommigen menen dat het gaat om de hele reeks van erg (14) tot en met erg-râsen (27) (zie § 170.14), dus ef erg-zempers zou dan betekenen '1914 t/m 1927' (aangenomen dat het om de 20e eeuw gaat). Zulke periodes, die niet gebaseerd zijn op decennia van ronde getallen, liggen niet voor de hand. Daarom moet het klassieke talstelsel in zulke constructies vermeden worden.1

171.16

Eeuwen worden met een hoofdtelwoord, en niet met een rangtelwoord, uitgedrukt:

Soms worden de eeuwen afgekort, bijvoorbeeld: eft sért lÿ p.17 (een huis uit de 17e eeuw). In een context waarbij de Ergynne-kalender gebruikt wordt, wordt met pÿr een andere periode bedoeld. Een ergynisch jaar is 93 jaren op een christelijk jaar vooruit, dus de 19e eeuw (1800–1899) volgens de christelijke kalender is gelijk aan de ergynische jaren 1893–1992, globaal dus de 20e Ergynne-eeuw.

171.17   ad § 171.2   h. Tijdstippen gerelateerd aan het moment van spreken

Met begrippen als 'gisteren, 'eergisteren', 'morgen' en dergelijke wordt gerefereerd aan een moment dat vóór of na het moment van spreken plaatsvindt. Enkele voorbeelden:

Merk op dat mas oorspronkelijk een ideoantoniem was, dat de twee tegengestelde betekenissen 'gisteren' en 'morgen' in zich verenigde. Tegenwoordig kan mas nog steeds 'de dag grenzend aan vandaag' betekenen, met name in de spreektaal. Een definitieve resp. toekomende tijd maakt dan expliciet of er 'gisteren' dan wel 'morgen' wordt bedoeld. Vergelijk:

Zin a. is zowel spreek- als schrijftaal. Zin b. is typisch spreektaal. In de schrijftaal wordt hier uitsluitend hols (gisteren) gebruikt. Een vorm als mas-kura betekent echter altijd 'overmorgen', en nooit 'eergisteren'.

171.18   Samenstellingen en afleidingen bij chronologische indelingen

Concrete substantieven:

171.19

Concrete substantieven:

171.20

Additieven CAT. I:

Hoewel hier gesuggereerd wordt dat het om het suffix -sot gaat, gaat het feitelijk om het suffix -ot, waarin we het archaïsche add. pot (lang) herkennen. De s van -sot is eigenlijk de meervoudsuitgang van het subst. Zo moet hertelsot feitelijk niet opgesplitst worden in hertel + -sot, maar in hertel + -s + -ot.1

Het suffix -tiy wordt bij weken, maanden en jaren gebruikt om aan te geven dat iets elke week/maand/jaar plaatsvindt, maar bij toftiy gaat het niet primair om iets dat elke dag plaatsvindt, maar eerder dat iets heel gewoon of alledaags is. Daarentegen betekent toftas '[zo goed als] elke dag'. Het suffix -[t]as wordt in § 171.24 uitgelegd.

171.21

Let op de idiomatische constructies met tim (keer, maal). Bijvoorbeeld:

171.22

De afleidingen op -tiy (kader in vorige paragraaf) kunnen ook gecombineerd worden met een telwoord, bijvoorbeeld:

Deze vormen moeten niet verward worden met het suffix -iy, zoals in:

Vergelijk:

Het gaat dus om een cursus die om de twee jaar wordt gegeven en dan telkens drie weken duurt. De volgende variant is duidelijker: Jadâk ten zempers Petriy sompe eft dur-minkiy curs kura mipšarkiy ekonomiy (Elke twee jaar volgt Petriy ...).

Het verschil tussen 'tienjaars' en 'tienjarig' lijkt in het Spokaans weg te vallen. vergelijk:

Het gaat dus om een kind dat tien jaar oud is, en om een obligatie die een looptijd van tien jaar heeft. In beide betekenissen wordt main-zemperiy gebruikt.

171.23

Additieven CAT. III:

Tofpip en terratip zijn synoniemen, hoewel terratip door velen als wat ouderwets wordt gevoeld. Merk ook op dat de eerste p van -pip hier weggevallen is.

171.24

Additieven CAT. III:

Bij een aantal uitdrukkingen van tijd wordt het suffix -[t]as gebruikt om aan te geven dat iets (zo goed als) elke keer op dat tijdstip plaatsvindt. -as is de basisvorm, maar -tas wordt gebruikt als het woord op een klinker eindigt (uitzonderingen zijn toftas, parâstas en gestriyas):

De vorm zemperas bestaat wel, maar dat betekent 'jaartal; leeftijd', en niet "elk jaar". Hiervoor in de plaats wordt jadâk zemper (elk jaar) gebruikt. Overigens kan jadâk ook wel in plaats van -[t]as gebruikt worden: jadâk gurt is dan min of meer synoniem met gurtas; jadâk kormondô is ongeveer hetzelfde als kormondôtas, enzovoort. Er is een subtiel betekenisverschil tussen -[t]as en jadâk: het suffix drukt uit dat iets "zo goed als" elk tijdstip plaatsvindt (tenzij uit de context blijkt dat het elk tijdstip moet plaatsvinden), terwijl jadâk suggereert dat er geen moment wordt overgeslagen. Vergelijk:

In a. wordt uitgedrukt dat áls Elsa gaat bowlen, dat altijd op woensdag is. Het is niet gezegd dat ze ook elke woensdag gaat. In b. ligt de nadruk op het feit dat ze élke woensdag gaat bowlen (waarbij in het midden gelaten wordt of ze wellicht ook op andere dagen gaat bowlen).

171.24a

Vergelijk ook:

Zin a. is correct, maar b. klinkt vreemd omdat hier expliciet wordt gezegd dat hij elke keer in mei jarig is, implicerend dat iemand normaliter níét elk jaar in de zelfde maand jarig is.

171.25   ad § 171.1   B. Uitdrukkingen van tijd en tijdsduur

Uitdrukkingen van tijd(sduur) bestaan vaak in de vorm van een additief. Syntactisch gezien gaat het om predicatieve additieven, die dus een bepaling bij het predicaat vormen. Maar in semantisch opzicht wijken ze van andere predicatieve additieven af omdat ze feitelijk geen nadere specificatie zijn van wat het predicaat uitdrukt, maar de Stand van Zaken relateren aan een bepaald tijdstip of een bepaalde tijdsduur. Vergelijk:

Hoewel ôapuqu en hols syntactisch gezien beide een pred.add. zijn (zie § 40.30), zegt ôapuqu iets over de manier van trainen, maar expliceert hols iets over de SvZ PETRIY TRAINT, namelijk dat dat gisteren is gebeurd. De relatie tussen "trainen" en "intensief" is dus hechter dan die tussen "trainen" en de tijdsbepaling "gisteren". Daarom kunnen tijdsbepalingen makkelijker op andere posities in de zin staan, zoals geheel vooraan of geheel achteraan (linkse en rechtse dislocatie, zie § 93.77a). Een tijdsbepaling kan ook gemakkelijk met een ander pred.add. gecombineerd worden zonder dat beide add.n een "relatie" met elkaar hebben. Vergelijk:

In a. zijn twee gelijkwaardige pred.add.n syntactisch met elkaar verbonden omdat ze beide iets zeggen over de wijze van "trainen"; er is dus een semantische overeenkomst. Zin b. is daarom fout omdat alleen ôapuqu iets zegt over het predicaat. In c. staan beide add.n apart (de tijdsbepaling is middels linkse dislocatie naar voren gehaald); dit is natuurlijk taalgebruik. Zin d. is daarentegen gemarkeerd omdat de hechte semantische band die er tussen "intensief" en "trainen" bestaat op een geforceerde manier met de links dislocatie verbroken is, terwijl de positie van "gisteren" juist een hechtere band met "trainen" suggereert. In bepaalde contexten (zoals met sterke emfase op "intensief") is deze zin te verdedigen.

171.26

Uitdrukkingen van een tijd(sduur) kunnen ook uit een substantief bestaan. Hierbij zijn verschillende syntactische constructies mogelijk:

1. Subst. zonder nadere toevoegingen (§ 171.27)
2. Subst. met een aanw.vnw. (vanaf § 171.28)
3. Subst. met een additief (§ 171.30)
4. Subst. met een voorz. (vanaf § 171.31)
5. Subst. met een onb.vnw. (§ 171.36)
6. Idiomatische constructie (vanaf § 171.37)

171.27   ad § 171.26   1. Subst. zonder nadere toevoegingen

Namen van dagen kunnen zonder nadere toevoeging gebruikt worden:

Het gaat altijd om een bepaalde gebeurtenis die op die ene dag plaatsvindt of plaats heeft gevonden. De dagnaam staat bij voorkeur direct achter het predicaat, of geheel aan het begin (links dislocatie). De dagnaam heeft wat positie in de zin betreft dus het karakter van een pred.add.

171.28   ad § 171.26   2. Subst. met een aanw.vnw.

In § 52.7 is uitgelegd hoe het aanw.vnw. lelmo (dit, deze; enkelvoud concreet) ook gebruikt wordt bij tijdsbepalingen, om een moment uit te drukken dat nog komen moet of reeds aan de gang is. Als het genoemde tijdstip reeds voorbij is, wordt een constructie met het add. lâst (afgelopen; verleden) gebruikt. Vergelijk:

De mededeling in a. kan alleen vóór 17 uur gedaan zijn, want dan gaat de "middag" over in de "avond". De mededeling in b. kan alleen ná 17 uur gedaan worden (als de middag al voorbij is). Vergelijk ook:

Zin a. kan gezegd worden als het reeds Pasen is, of als het binnenkort Pasen wordt. Zin b. refereert aan de paasdagen die reeds zijn geweest.
Bij namen van dagen is er een verschil tussen lelmo of het ontbreken ervan:

Zin a. wordt bij voorkeur zo opgevat dat het gaat om de zaterdag die reeds aan de gang is; in b. gaat het om de eerstvolgende zaterdag. Maar afhankelijk van de context kan a. ook gebruikt worden in de betekenis van b.
Vergelijk ook nog:

171.29

Andere aanw.vnw., zoals het neutrale dena (deze, die), het contextuele mittof (deze), of bô voor expliciet ver weg, kunnen in bepaalde contexten wel gebruikt worden, maar zijn altijd gemarkeerd. Bijvoorbeeld:

In dit voorbeeld wordt met het contextuele aanw.vnw. mittof expliciet uitgedrukt dat het eergisteren zondag was.

171.30   ad § 171.26   3. Subst. met een additief

Een veelgebruikt add. in combinatie met een tijdsuitdrukking is lâst (afgelopen, verleden) (zie ook de vorige paragrafen). Vergelijk:

Lâst (geleden) komt vóór het substantief, maar een telwoord kan zowel voor als achter lâst staan:

Als lâst in een overtreffende of verkleinende trap wordt gebruikt (samen met terat resp. oiba), staat het telwoord er altijd achter:

Andere additieven kunnen ook in bestaande uitdrukkingen toegevoegd worden, bijvoorbeeld:

Merk op dat 'volgende' of 'komende' bij tijdsbepalingen niet vertaald wordt met een additief, maar met het prefix pir-. Zie hiervoor § 171.18.

171.31   ad § 171.26   4. Subst. met een voorz.

Tijdsbepalingen kunnen met diverse voorzetsels gecombineerd worden, en dan met name met voorzetsels van tijd (zie Blok 140.8).

Let op het verschil tussen fes en kest in de laatste twee voorbeelden. Bij fes hoort een maand die al geweest is of nog komen moet; bij kest gaat het om de maand die op dat moment aan de gang is. Normaliter mag het lidw. ef achterwege blijven (met name in de spreektaal), maar bij kest is het altijd aanwezig.

171.32

Let op het verschil tussen a. en b.:

In a. wordt de nadruk gelegd op een tijdstip, gedefinieerd als het moment dat Petriy vertrekt. De verhuizing en Petriy's vertrek vallen dus samen. In b. ligt het accent op een tijdsduur: de verhuizing vindt gedurende een hele dag plaats, en ergens in de loop van die dag zal Petriy vertrekken. Beide gebeurtenissen hoeven niet samen te vallen (al vinden ze wel op dezelfde dag plaats).

171.33

Let op het verschil tussen a. en b.:

In a. is er een directe relatie tussen het voorz. futtof en het genoemde tijdstip (namelijk "dinsdag"). In b. ontbreekt een directe relatie tussen futtof en Petriy, want "Petriy" is geen tijdstip. Het tijdstip is het niet genoemde moment dat Petriy vertrekt, en dat is gerelateerd aan het moment waarop ik vertrek. In a. is futtof [ef] tûratof in zijn geheel een tijdsbepaling, en deze kan gemakkelijk vooraan de zin geplaatst worden. In b. is futtof Petriy géén tijdsbepaling en daarom klinkt linkse dislocatie niet natuurlijk:

171.34

Soms kan ook een additief met een voorzetsel gecombineerd worden. Zoals in d.:

In a. en b. wordt het subst. Kriystâs nader gespecificeerd met een voorzetsel. Zin d. is bijzonder omdat het voorz. qubâjo gecombineerd is met het additief kriystâsas (zie § 171.24 voor het suffix -âs). Wat dit betreft kunnen we van een idiomatische constructie spreken.

171.35

Nominale tijdsbepalingen zónder voorz. worden soms abusievelijk opgevat als een object, met als gevolg dat zij vóór het predicaat verschijnen om een definitieve tijd uit te drukken. Vergelijk:

Zodra er een echt object aanwezig is, vervalt deze foutieve inversie:

171.36   ad § 171.26   5. Subst. met een onb.vnw.

Als tijdsbepalingen met jadâk (elke, iedere) of cradef (alle) gespecificeerd worden, blijft een voorz. meestal achterwege. Bij andere onb.vnw.n komt meestal wel een voorz. Vergelijk:

171.37   ad § 171.26   6. Idiomatische constructie

Het onb.vnw. effer (de/het enige (en geen ander)) krijgt een speciale betekenis indien gecombineerd met een enkelvoudige tijdsbepaling. Vergelijk:

Soms wordt niet de geïdiomatiseerde betekenis bedoeld, maar de letterlijke. Vergelijk:

171.38

Hier nog enkele voorbeelden van idiomatische uitdrukkingen:

171.39   Tijdsduur als bepaling bij een actie

Een tijdsduur wordt meestal uitgedrukt met het voorz. lóf (gedurende, tijdens, in), zie Blok 140.8 en de voorbeelden in § 140.98. In het Nederlands kan een voorz. vaak achterwege blijven. Vergelijk:

171.40

Een met lóf gemarkeerde tijdsduur kan ook bepaling vormen bij een nominaal gebruikte infinitief (§ 50.35):

171.41

In § 141.101b is besproken hoe een nominaal gebruikte infinitief gedeverbaliseerd moet worden indien de infinitief als fundament bij een voorz. optreedt. Deverbalisering wordt uitgedrukt met het circumfix ÿ--os of l--os. Zo'n gedeverbaliseerde infinitief kan ook samengaan met een tijdsduur. Vergelijk (1)–(3) met:

Merk op dat in zin (4) feitelijk sprake is van twee tijdsbepalingen: de bepaling lóf 2 zurtarr (gedurende 2 uur) is geïncorporeerd in de tijdsbepaling mintof ef ÿquÿos (na het wachten). Oftewel: lóf 2 zurtarr vormt een nadere bepaling bij mintof ef ÿquÿos.
Zo'n combinatie van twee tijdsbepalingen maakt een alternatieve constructie mogelijk. Vergelijk:

In (6a) wordt primair gezegd dat het wachten 2 uur duurde voordat Elsa aan de beurt kwam. In (6b) ligt de nadruk op het feit dat Elsa pas na 2 uur aan de beurt kwam. De fundamenten ef ÿquÿos en 2 zurtarr zijn in b. feitelijk van plaats verwisseld. Merk op dat in zin b. het lidwoord ef voor de gedeverbaliseerde infinitief ÿquÿos ontbreekt. Dit is alleen mogelijk in deze temporele constructie, en daarom kan dit als een idiomatische constructie beschouwd worden.
Een variant als (6b) is alleen mogelijk als het om twee tijdsbepalingen gaat waarbij de ene geïncorporeerd is in de andere. Zin (7b) is daarom ongrammaticaal, omdat het voorz. os (ondanks) geen tijdsbepaling uitdrukt, maar een reden:

171.42

Ook afstanden kunnen analoog aan een tijdsduur in dergelijke constructies verschijnen:

De overeenkomst tussen de uitdrukking van tijd en de uitdrukking van afstand is ook te zien in zin (2), waar het voorzetsel mintof (na) feitelijk een temporele uitdrukking is. Hier wordt dus de nadruk gelegd op de periode die het afleggen van de zes kilometer duurt. In (1) daarentegen drukt fes (na) expliciet de fysieke afstand uit (zie Blok 140.9).

171.43

We moeten onderscheid maken tussen een substantief dat als tijdsbepaling fungeert, en een substantief dat refereert aan een bepaalde tijdsperiode. Vergelijk:

In a. is het onderstreepte deel een tijdsbepaling: deze drukt uit wanneer de toeristen naar de kust kwamen. In b. gaat het echter om de uitdrukking van een seizoen, in de functie van subject. In a. kan de tijdsbepaling ook achter het werkwoord geplaatst worden: Pert entrafers arfine lelmo ojic kormondô helkara ef xijera (Veel toeristen komen deze prachtige zomer naar de kust). In b. staat het onderstreepte deel op de vaste subjectpositie.

Vergelijk ook:

In de a.-zinnen is het onderstreepte deel een tijdsbepaling; in b. worden februy resp. tûratof als uitdrukking van een bepaalde maand/dag gebruikt: ze zijn het subject in de zin, en krijgen ook een lidwoord.

171.44   Klokkijken

Evenals het weer, wordt ook de tijd gezien als een "omgevingsvariabele" die taalkundig gezien zonder subject wordt uitgedrukt. Daarom wordt als "dummy-subject" het spoor ef gebruikt:

In § 132.77 is uitgelegd dat in de spreektaal ef vermeden kan worden door de tijdsbepaling vooraan te plaatsen, als een soort zinskern:

In een ietwat ouderwetse, deftige of dialectische variant kan ef vervangen worden door een frase met kloppa als subject. Het woord zurt kan dan soms weggelaten worden. Bijvoorbeeld:

Variant a. is poëtisch/verheven en voor sommigen gewoon ouderwets. Variant c. is ouderwets en c. is dialectisch (Liftka). Zie ook § 171.51.

171.45

In het Spokaans wordt de tijd altijd vooruit gerekend vanaf een heel uur: de grootste eenheid ("half"), wordt er het eerst bij opgeteld, vervolgens "kwart", dan "minuut" en ten slotte "seconde". Bijvoorbeeld:

Merk op dat het woord zurt voornamelijk toegevoegd wordt bij ronde uren en bij uren + minuten. Zodra de woorden korter of holfe toegevoegd zijn, kan zurt vervallen, en bij nog complexere aanduidingen blijft zurt altijd weg. Verder zien we drie mogelijkheden om de tijdseenheden neven te schikken:

1. volgens het reguliere patroon X, Y ur Z
2. volgens het idiomatische patroon X ur Y Z
3. volgens het elliptische patroon X Y Z

Hoe meer elementen de tijdsaanduiding bevat, hoe meer de voorkeur aan het elliptische patroon gegeven wordt.
Merk op dat in de uitdrukking fâr ur holfe korter de elementen holfe en korter als nevengeschikt beschouwd moeten worden, en niet zodanig dat holfe een bepaling bij korter is, dus een "half kwartier" (= 7½ minuut).

171.46

In zeer vlotte spreektaal kunnen alle elementen weggelaten worden behalve de telwoorden en de woorden holfe en korter:

Een populaire manier om "kwart voor ..." uit te drukken is:

Deze frase kan verwarrend zijn vanwege de twee opeenvolgende telwoorden (het tweede telw. is natuurlijk altijd dur), en bovendien wordt er gebruikgemaakt van een meervouds-s, die normaliter ongrammaticaal is achter korter (dit woord heeft geen gemarkeerde meervoudsvorm; zie § 171.3).

Ér [zurt], holfe, korter ur vÿr "één [uur], half, kwartier en vijf"

171.47

Bij het klokkijken worden voor de getallen 11 t/m 14 altijd de klassieke telwoorden gebruikt, en nooit de (langere) samengestelde rekenkundige varianten. Overigens hebben de klassieke varianten voor 11 t/m 14 sowieso de voorkeur, zoals in § 170.31 is uitgelegd. Vergelijk:

171.48

Bekijk:

Omdat de vetgedrukte tijdsaanduidingen niet beschouwd worden als nominale elementen, maar veeleer als eigenschappen die het karakter van een additief hebben, wordt in de betekenis "worden" het koppelwerkw. pónze gebruikt, en niet tinkere (zie ook § 102.12–13):

171.49

Er kan op twee manieren naar de tijd worden gevraagd:

In § 150.107 is uitgelegd dat antwoordende zinnen het liefst de focus in de kern hebben. Als er naar de tijd gevraagd wordt, is de focus de eigenlijke tijdsbepaling, en daarom ligt het voor de hand om deze in het antwoord als kern op te voeren. Op vraag (1a) kan dan ook antwoord (1b) verwacht worden; variant (1c) is als antwoord minder natuurlijk:

In § 132.78–79 is uitgelegd dat linkse dislocatie ter vermijding van het spoor ef feitelijk alleen mogelijk is bij de koppelwerkw.n melde, pónze en tinde, en in de spreektaal ook bij bijvoorbeeld loke (lijken), ÿrmoie (schijnen [te zijn]) en frute (zou wel eens kunnen zijn). Bij andere werkwoorden is linkse dislocatie niet acceptabel en dan ontstaat er een conflict, zoals in:

171.50

Constructie (2b) in de vorige paragraaf is op zichzelf grammaticaal maar als antwoord minder natuurlijk, omdat de focus âke zurt niet als kern optreedt. Variant (2c) is zo goed als ongrammaticaal, omdat het predicaat niet een typisch, semantisch zwak, koppelwerkw. is. Uit de markeringen ® en ^?* kan opgemaakt worden dat variant (2b) toch nog de beste oplossing is. Sprekers die het heel nauw met hun taal nemen, kunnen nog voor een derde variant kiezen:

Hier is zurt een echte zinskern geworden en de constructie verschilt niets van algemeen voorkomende zinnen in de trant van Lerdu tóte beri melde kinur (Lerdu schijnt ziek te zijn). Variant (2d) is grammaticaal en pragmatisch geheel correct, maar wordt door sommigen op semantische gronden afgekeurd omdat hier feitelijk niet verteld wordt "hoe laat het is", maar "wat het uur is": er wordt een eigenschap van de entiteit "uur" gegeven (ervan uitgaande dat het telwoord âke hier als een eigenschap-uitdrukkend additief optreedt, en ook dat is twijfelachtig).

Het probleem dat er op een bepaalde vraag geen correct antwoord gegeven kan worden, had de vraagsteller reeds kunnen omzeilen door te vragen: Ef kloppa reppatéf?. Nu kan het antwoord zonder problemen als volgt geformuleerd worden:

Dit vraag- en antwoordpaar is grammaticaal volkomen correct, maar klinkt toch wel zo badinerend en omslachtig dat het niet anders dan ironisch opgevat kan worden.

171.51

Het is opvallend hoeveel dialectische variatie er bestaat bij de tijdsaanduidingen (zie bijvoorbeeld ook § 173.34 en § 173.75). Een wel heel bijzonder idioom kennen sommige dialecten op Centraal-Liftka. Hier wordt vooruit gekeken naar het hele uur dat nog komen moet. Maar sommige dialecten doen dat pas als er al een half uur verstreken is, terwijl andere dat al vanaf het hele uur doen. Het volgende voorbeeld kan dus twee verschillende dingen betekenen, al naar gelang het dialect:

De dialecten die betekenis b. gebruiken, drukken de eerste 30 minuten na het hele uur als volgt uit:

171.52   ad § 171.1   C. Kleuren

Kleuren kunnen op twee manieren weergegeven worden: (i) met een add.; (ii) met een prefix. Add.n. en prefixen drukken niet altijd precies dezelfde kleuren uit. In het volgende blok staan de kleurnamen, alfabetisch gerangschikt op de Nederlandse naam. De zogenoemde "basiskleuren" zijn te vinden in het spectrum (de kleuren van de regenboog); ze zijn hier met * gemarkeerd:

Kleuren
	additief	prefix
	lómiy	–	azuren
	beše	–	beige
*	blotter	–	blauw
*	nydamesâ	–	blauwgroen
	miterus	–	bruin
	aljâgôtso	–	crème
	–	nyda-	donkerblauw/blauwzwart
	zefblotter	–	donkerblauw, diepblauw
	bilys	–	donkerbruin/rossig
	–	qundy-	donkergroen (archaïsch, poëtisch)
	–	kursuus-qundy-	donkerrood (archaïsch, poëtisch)
*	kolai	kola-	geel
	–	mitra-	geel/oker/bruin
	grist	–	grijs
*	mesâ	–	groen
	plem	plema-	lichtblauw
	–	lati-	lichtblauw/blauwgroen
	–	zvelle-	lichtgroen/geelgroen
*	partan	–	lila, violet
	o'icrâ	–	oker
*	roffiy	rofa-	oranje
*	bârÿr	bâra-	paars
*	mindefit	minda-	rood
	roša	–	roodbruin/rossig
	littit	–	roze/lichtrood
	vlybâs	–	turquoise
	blakker	blak-	wit
	doffiy	doa-	zwart

Speciale aandacht verdienen de prefixen mitra-, lati- en zvelle-, omdat deze niet één kleur aanduiden maar een aantal verwante kleuren, en alles daartussenin. Hoewel mitra- duidelijk verwant is met miterus (bruin), omvat het alle kleurschakeringen van geel via oker naar bruin. Evenzo omvat lati- alle kleurschakeringen van lichtblauw naar blauwgroen. En zvelle- gaat van lichtgroen naar geelgroen.
Voor een preciezere kleuraanduiding is meestal een add. beschikbaar. Als bijvoorbeeld mitra- te vaag is omdat het om alle kleurvariaties tussen geel en bruin kan gaan, kunnen de add.n kolai (geel), o'icrâ (oker) of miterus (bruin) gebruikt worden. Alleen bij zvelle- bestaan geen verwante add.n om hetzij "lichtgroen" hetzij "geelgroen" uit te drukken. Hier moeten samenstellingen gebruikt worden in de trant van vjârt-mesâ (lichtgroen; zie § 171.67) of kolamesâ (samenstelling van kola- (geel) en mesâ (groen); zie § 171.55).
Ook het prefix kursuus-qundy- (donkerrood, dieprood) is opvallend, omdat qundy- op zichzelf 'donkergroen, diepgroen' betekent. Door de samenstelling met kursuus (bloed) wordt "groen" ineens als "rood" geïnterpreteerd!

171.53

Een kleuraanduidend prefix wordt normaliter alleen aan substantieven gehecht:

171.54

Indien er voor een bepaalde kleur zowel een add. als een prefix beschikbaar is, wordt het prefix bij voorkeur gebruikt als de kleur een inherente eigenschap is. Dit zien we vooral bij namen van planten en dieren, waarbij de toevoeging van een kleur op een specifieke soort duidt. Vergelijk:

Maar er zijn ook uitzonderingen met een aangehecht add. in plaats van een prefix, zoals:

Als een kleurprefix ontbreekt, is een add. natuurlijk de enige mogelijkheid. Er blijft echter een onderscheid tussen een samst. en een losse combinatie, zoals in:

Ook bij eigennamen en specifieke begrippen heeft een kleuraanduidend prefix de voorkeur:

171.55

Voor tussenkleuren kunnen samenstellingen van een prefix + add. gebruikt worden. Merk op dat kleuraanduidende prefixen normaliter alleen aan subst.n gehecht kunnen worden (zie § 171.53), en dat aanhechting aan add.n alleen mogelijk is als het add. zelf ook een kleur aanduidt. Bijvoorbeeld:

Merk op dat de kleurnamen latikolai en mitrakolai vreemd zijn, omdat de prefixen lati- en mitra- een "te groot bereik" hebben, wat wil zeggen dat ze niet één kleur weergeven, maar een kleurenreeks: met lati- kan een heel palet van groen naar blauw bedoeld worden, en mitra- kan verwijzen naar een heel palet van donkergeel naar bruin.

171.56

Kleuren kunnen verder altijd omschreven worden met samenstellingen en afleidingen die een vergelijking uitdrukken met een voorwerp of stof waarvoor de kleur kenmerkend is. Enkele voorbeelden:

-marâsiy (-kleurig) kan gebruikt worden indien het soort kleur inherent aan het voorwerp is: olijven hebben een typisch groene kleur, kersen zijn (vrijwel) altijd rood.
Let op korojelerÿ, een add. dat niet specifiek aan een kleur refereert, maar de idiomatische betekenis 'zacht oranje-rood' heeft gekregen (terwijl koraal natuurlijk ook allerlei andere kleuren kan hebben).
Ook horerus is een opvallend add.: het is een versmelting van de eerste lettergreep van hormâ (verkeersbord, wegwijzer) met de laatste twee lettergrepen van miterus (bruin). Horerus was oorspronkelijk de merknaam van een speciaal soort reflecterende okerkleurige verf die tussen ca. 1945 en 1960 voor wegwijzers werd gebruikt. In de loop der tijd is de merknaam ook als kleurnaam in zwang gekomen. Na 1960 zijn de wegwijzers lichter van kleur geworden, om de leesbaarheid te vergroten.

171.57

Diverse samenstellingen met kleurnamen geven niet zozeer een specifieke kleurvariant aan, als wel een intensiteit van de kleur. Bijvoorbeeld:

171.58

Als twee additieven die een kleur aanduiden met een filâsto verbonden worden, geeft het nieuwe samengestelde additief aan dat beide kleuren aanwezig zijn (geruit, gestreept ed.); er is dus géén sprake van een mengvorm (zie ook § 41.46):

Vergelijk dit met het gebruik van kleurprefixen voor de uitdrukking van tussenkleuren (zie § 171.55):

171.59

Sommige subst.n gaan dikwijls samen met een "idiomatische kleur"; het is algemeen bekend wat de kleur precies is, maar de feitelijke omschrijving is niet juist. Zoals:

Het gaat vaak om poëtische of literaire uitdrukkingen (ze komen heel veel in de sagen voor).

171.60

Evenmin als andere add.n, kunnen kleuraanduidingen substantivisch gebruikt worden. Hier is toevoeging van een subst.-spoor noodzakelijk. In het algemeen kan tiyn gebruikt worden, maar ook semantisch rijkere woorden als marâs (kleur) of verfu (verf) zijn mogelijk. Vergelijk:

Zie ook § 171.62 voor de mogelijkheid om middels een afleiding een subst. te vormen.

171.61

In een aantal idiomatische gevallen heeft een kleurnaam het karakter van een echt subst. gekregen, zoals:

Merk op dat alle stoffelijke subst.n de naam van een product zijn dat dient om een oppervlakte een bepaalde kleur te geven. In dit betekenisveld is de substantivering van kleurnamen tamelijk productief.3

171.62   Afleidingen van kleurnamen

Kleurnamen kunnen met het suffix -en als subst. gebruikt worden. Dit suffix kan zowel achter een kleur-add. als achter een kleur-prefix. Bijvoorbeeld:

Ook het suffix -en om een elliptisch gerundium uit te drukken (zoals ufiren lôftquar! (langzaam rijden!)) wordt door sommige grammatici gezien als verwant aan de kleurnaam-afleiding (§ 110.49a). Zie ook § 171.60 voor omschrijvingen met een kleurnaam.

Van kleur-add.n kunnen ook subst.n afgeleid worden waarvoor de kleur een kenmerkende eigenschap is. Dit gebeurt meestal met het suffix -er:

171.63

Andere, niet-productieve, afleidingen:

Er bestaat één afleiding van een kleurenprefix:

171.64

Het is niet ongewoon dat de naam van een product de basis vormt voor een kleurnaam. Zo komt "oranje" van het Franse orange (sinaasappel), komt "oker[kleurig]" van de stofnaam oker, en komt "turquoise" van de halfedelsteennaam turkoois.
In het Spokaans zijn de volgende kleurnamen afgeleid van een ouder subst.:

Let ook op de namen blotter en blakker. Dit zijn moderne varianten van de Oudspokaanse vormen †blot[t] (blauw) en †blak[k]2 (wit). Dit laatste add. heeft niets te maken met het Engelse black, maar is een leenwoord van het Franse blanc3.

171.65

Let op de volgorde bij samenstellingen waarin de kleur van een materiaal gegeven wordt: eerst materiaal, dan de kleur, als een scheid.samst.:

171.66

Het gebruik van kleurprefixen wordt als dialectisch (Môliy- en Hazâcki-Spokaans) gekenmerkt (zie § 173.33 en § 173.74):

Het gebruik van dergelijke prefixen is natuurlijk wel acceptabel als er niet een kleur maar een soort is bedoeld, vergelijk:

171.67

Het karakter van een kleur kan nader omschreven worden met een hele reeks additieven, die op zichzelf níét een bepaalde kleur aanduiden, zoals:

Zulke add.n kunnen vaak gecombineerd worden met een specifieke kleur. Als de kleurnaam een add. is, is het gebruikelijk om beide add.n met een filâsto aan elkaar te hechten (zie a.), als de kleurnaam een prefix is, staat het add. er los bij (in b.):

© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands