Grammatica van het Spokaans

•  Home 
•  Inhoud 
•  Registers & Referenties 
•  Woordenboek 
•  SPARC 
•  Taalmenu 

72. Wederkerende en wederkerige voornaamwoorden √

In dit hoofdstuk komen aan de orde:

1. wederkerende (reflexieve) voornaamwoorden (wed.vnw.; vanaf § 72.2)
2. wederkerige (reciproke) voornaamwoorden (wig.vnw.; vanaf § 72.38)

72.2   ad § 72.1   A. Wederkerende voornaamwoorden

Het Spokaans kent ACTIEVE en PASSIEVE wed.vnw.n. Van de actieve bestaat een resultatieve afleiding. Bij wed.vnw.n wordt zo goed als geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende personen, geslachten en categorieën. Alleen voor een abstract (en soms voor een concreet onbezield oftewel zakelijk) antecedent bestaat een aparte vorm. Het een en ander blijkt uit Blok 72.3. Als het antecedent STOFFELIJK is, kan er zowel een enkelvoudig als een meervoudig wed.vnw. gebruikt worden.

72.3

In het volgende blok zijn alle wed.vnw.n opgenomen. De vormen sen, sena en efa kennen ook een resultatief. Een ê geeft aan dat dit een paragogische e is, uitgesproken als [ê], waarbij de onmiddellijk hieraan voorafgaande vocaal verlengd wordt (dus efae wordt uitgesproken als [efa:wê], zie ook § 61.11–12).

72.3a

Wed.vnw.n kunnen op verschillende plaatsen in een zin verschijnen:

1. onmiddellijk achter de zinskern
2. vóór het predicaat
3. onmiddellijk achter het predicaat

72.3b   ad § 72.3a   1. Wed.vnw. onmiddellijk achter de zinskern

Het wed.vnw. onmiddellijk achter de zinskern is de standaardpositie die in het algemeen geldt, zowel in zinnen met de neutrale volgorde (zinskern vóór het predicaat), met de definitieve volgorde (kern en object vóór het predicaat) als met de toekomende volgorde (predicaat geheel vooraan). Voorbeelden:

Merk op dat de Nederlandse equivalenten in (2)–(5) geen object kennen, maar een voorzetselbepaling (in jouw komst, resp. in zijn bedoelingen). In zin (3) refereert prap aan het subject kirro, maar het staat wel achter de zinskern groft splônjosz, die optreedt als het object van een passieve zin. Zie voor dergelijke constructies § 72.25.

72.3c   ad § 72.3a   2. Wed.vnw. vóór het predicaat

Het wed.vnw. kan ook vóór het predicaat staan.1 Vergelijk (1)–(6) uit de vorige paragraaf met:

De zinnen (1′)–(3′) zijn identiek aan (1)–(3), omdat hier de positie "achter de kern" samenvalt met de positie "voor het predicaat". In de toekomende tijd (met het predicaat geheel vooraan) is de positie van het wed.vnw. vóór het predicaat niet erg gebruikelijk. De zinnen (5′) en (6′) zijn dan ook met ? gemarkeerd.
De varianten (3) en (3′) zijn beide correct Spokaans, evenals de varianten (4) en (4′). Maar velen hebben bij dergelijke zinnen een duidelijke voorkeur voor hetzij het wed.vnw. direct achter de zinskern, hetzij vóór het predicaat. Er zijn ook regionale verschillen. De variant met het wed.vnw. direct achter de zinskern wordt vaak aangetroffen in de standaardtaal op Berref, terwijl de overige eilanden de voorkeur geven aan de variant met het wed.vnw. voor het predicaat.

72.3d

Indien ervoor gekozen wordt om het wed.vnw. vóór het predicaat te plaatsen, komt het wed.vnw. tevens vóór alle andere woorden die bij het predicaat horen (zoals de ontkenning nert of een determinant).1 Bijvoorbeeld:

Zin (1) kan ook zo geïnterpreteerd worden dat sena direct achter de zinskern kirro is geplaatst.

72.3e   ad § 72.3a   3. Wed.vnw. onmiddellijk achter het predicaat

Bij een toekomende inversie, dus als het predicaat geheel vooraan de zin staat, kan het wed.vnw. soms onmiddellijk áchter het predicaat staan, vergelijk:

We kunnen (1b) beschouwen als een variant van (1a), waarbij sen naar links is verschoven, of juister: waarbij het onderstreepte subject naar rechts is verschoven, oftewel onderhevig is aan rechtse dislocatie, een verschijnsel dat zich kan voordoen bij relatief "zware" constituenten die in veel gevallen liever ná een lichtere constituent worden geplaatst. Zie hiervoor ook § 93.78–81 en § 141.117. Deze vorm van rechtse dislocatie komt met name voor in ambtelijk taalgebruik. In minder formele taal zal de voorkeur gegeven worden aan een wed.vnw. onmiddellijk achter de zinskern, zoals in (1a).
Is de zinskern niet meer dan bijvoorbeeld een pers.vnw. (dus "licht"), dan is rechtse dislocatie niet correct; vergelijk de onderstreepte zinskernen in (1) met de onderstreepte kernen in:

72.4

Het Spokaans kent veel werkwoorden die altijd een wed.vnw. eisen. Dit worden de inherent wederkerende werkwoorden (wed.werkw.n) genoemd; zij kunnen zowel transitief als intransitief zijn. De Nederlandse equivalenten zijn alle intransitief en hebben dus een voorzetselbepaling in plaats van een object. Bovendien zijn diverse Nederlandse equivalenten in tegenstelling tot de Spokaanse vormen niet wederkerend.
Bij de volgende voorbeelden van inherent wed.werkw.n betekent ×: transitief. Merk op dat 'zich' vertaald wordt door het passieve wed.vnw. prap. Dit is gebruikelijk bij infinitieven (en de zg. woordenboekvorm; zie ook § 72.29).

72.5

Enkele toepassingen:

In deze voorbeelden staat het wed.vnw. onmiddellijk achter de zinskern, die in deze gevallen telkens het subject is waarmee het wed.vnw. corefereert. In § 72.25 zal blijken dat ook het passieve wed.vnw. onmiddellijk achter de zinskern komt, hoewel deze kern dan het object is, waarmee het wed.vnw. dan juist niet corefereert.

Bij niet-inherent wed.werkw.n vervangt een wed.vnw. het object, als dit object corefereert met het subject. Vergelijk:

Veel transitieve werkwoorden kunnen ook intransitief gebruikt worden, zodanig dat er een ergatieve relatie ontstaat tussen de transitieve en intransitieve variant. Dit betekent dat het object bij het trans.werkw. nu subject bij het intrans.werkw. wordt. In het Spokaans is deze intransitieve variant altijd wederkerend. Vergelijk:

Voor al deze werkwoorden geldt dat zij primair transitief zijn. De transitiviteit wordt als het ware opgeheven (zij worden gedetransitiviseerd) door de toevoeging van een wed.vnw.

72.8

Er zijn ook werkwoorden die primair transitief en intransitief zijn. Deze hoeven bij een ergatieve relatie niet gedetransitiviseerd te worden, zodat een wed.vnw. achterwege kan blijven. Bijvoorbeeld:

72.9

Bovendien kennen veel trans.werkw.n een intransitief equivalent. In dat geval is detransitivering van het trans.werkw. evenmin noodzakelijk. Vergelijk:

Maar hiermee hebben we het onderwerp "wed.vnw.n" verlaten en zijn we bij de stof van Hoofdstuk 80 (verbale categorieën) aangeland.

72.10

Soms kent het Spokaans een apart werkwoord voor het geval dat subject en object coreferentieel zijn. Dergelijke werkwoorden zijn uit semantisch oogpunt wederkerend, maar dit wordt niet uitgedrukt in de oppervlaktestructuur. Zij worden wel intrinsiek wed.werkw.n genoemd. In a. staat een intrinsiek wed.werkw. en in b. een equivalent waarbij subject en object niet-coreferentieel zijn:

72.11

De trans.werkw.n in b. hierboven kunnen ook wederkerend gebruikt worden, zodanig dat zij synoniem worden met de werkwoorden uit a.:

Onder meer Kojen-Pôt (1980) en Undoryll-Sjocc (1975) keuren a′. af omdat zij veel waarde hechten aan het principe van verdringing, dat in algemene termen hierop neer komt: een productief procédé vervalt als een improductief procédé tot hetzelfde resultaat leidt.
In a′. is sprake van een productief procédé: toepassing van een wed.vnw. als object en subject corefereren.
In a. (§ 72.10) is sprake van een improductief procédé: gebruik van een intrinsiek wed.werkw. als object en subject corefereren.

72.12

In de b-zinnen hieronder staan transitieve werkwoorden, die naast het object nog een voorzetselbepaling of een echo regeren. Het zijn dus feitelijk drieplaatsige werkwoorden (zie § 141.115–116). In de a-zinnen vinden we een variant met een intrinsiek wed.werkw., waarbij er feitelijk een "objectsplaats" onbezet is, en dit leidt ertoe dat de elementen die in de b-zinnen als voorzetselbepaling of als echo moesten verschijnen, nu als "echt" object kunnen verschijnen. Er is nu sprake van tweeplaatsige werkwoorden. Vergelijk:

De trans.werkw.n in b. (§ 72.12) kunnen eventueel wederkerend gebruikt worden, zodanig dat zij synoniem zijn met de werkwoorden in a. De voorzetselbepaling blijft echter behouden:

De grammatici die in § 72.11 de a′-zinnen afkeurden omdat het principe van verdringing genegeerd wordt, zullen ook nu a′. afkeuren. Zie verder § 80.4 en § 80.14.

72.14

Bij sommige intrinsiek wed.werkw.n ontbreekt het transitieve equivalent zoals bedoeld in de b-zinnen van § 72.10 en § 72.12. Als subject en object niet-coreferentieel zijn, zullen we onze toevlucht moeten nemen tot een omschrijving. Bijvoorbeeld:

Veel werkwoorden die in het Nederlands wederkerend zijn, zijn dat in het Spokaans niet. Bij de volgende voorbeelden zijn de transitieve werkwoorden aangeduid met ×:

72.16

Enkele toepassingen:

72.17

Als wij de intrinsiek wed.vnw.n uit § 72.10–14 vergelijken met de niet-wederkerende werkwoorden uit § 72.15, kunnen wij ons afvragen waardoor een intrinsiek wed.werkw. zich van andere werkwoorden onderscheidt.
Er zijn drie belangrijke argumenten om intrinsiek wederkerende werkw.n als aparte groep te beschouwen:

1. "Intrinsiek wederkerend" is een semantische eigenschap: de betekenis van deze werkwoorden is zodanig dat "het subject iets doet waar een object bij nodig is".
2. Er bestaat een transitief equivalent voor het geval object en subject niet-coreferentieel zijn.1
3. Er werden in het Oerspokanisch (en nu ook nog wel in het Garosisch) vaak typische objectskenmerken aan een subject van een intrinsiek wed.werkw. toegekend (zoals toevoeging van de objectsdeterminant enn of resultatiefvorming).

Een actief wed.vnw. kan ook gebruikt worden indien een echo en het subject coreferentieel zijn. De echomarkering ón valt bij het gebruik van een wed.vnw. weg. Vergelijk:

Dat in (1b) sen als echovervangend en niet als objectvervangend geïnterpreteerd moet worden, komt omdat er reeds een object (ef mimpit) aanwezig is.
Dat in (2b) sen als echovervangend en niet als objectvervangend geïnterpreteerd moet worden, komt omdat siytinte een echo-transitief werkwoord is (dat nooit een object bij zich kan hebben, zie § 80.6).

72.19

Een actief wed.vnw. kan een echo niet vervangen als bij een volledig trans.werkw. een object ontbreekt. Want in dat geval zal een wed.vnw. immers in eerste instantie als objectvervangend geïnterpreteerd worden. Vergelijk (ob = objectvervangend; ec = echovervangend):

72.20

Soms drukt een actief wed.vnw. iets anders uit dan een coreferentie van subject en object. Zo wordt sena in de volgende gevallen wederkerig gebruikt. In feite is sena hier synoniem met wâlkân of hédân (elkaar) (Blok 72.39):

Ook kan een wed.vnw. soms een passief uitdrukken. Vergelijk:

Een wederkerende constructie wordt alleen dan als passief geïnterpreteerd als een wederkerende interpretatie semantisch gezien vreemd of onmogelijk is. In de praktijk zijn het voornamelijk zakelijke of abstracte entiteiten die als subject in dergelijke wederkerende constructies optreden.

72.21

Bij een aantal werkwoorden is de passieve interpretatie idiomatisch bepaald. Deze werkwoorden kunnen nooit zonder wed.vnw. gebruikt worden, en zijn dus inherent wederkerend (§ 72.4), of in semantisch opzicht: inherent passief. Bijvoorbeeld:

De idiomatische passieven zoals bedoeld in § 72.21 missen altijd een agens. Zodra uitgedrukt moet worden "door wie" de handeling verricht wordt, is een "echt" passief noodzakelijk.1 Vergelijk (1) en (2) met:

Indien een werkwoord een resultatief object eist, zal er ook een resultatief wed.vnw. nodig zijn, indien het object hiervoor plaats moet maken. Een wed.vnw. kan vanuit semantisch oogpunt als object beschouwd worden. Zie ook § 62.17, en vergelijk a. (trans.werkw.) met b. (wederkerende variant):

72.24

Ook andere werkwoorden kunnen bij wederkerend gebruik een resultatief wed.vnw. krijgen. Vergelijk:

Een wed.vnw. kan dus alleen een resultatieve vorm krijgen als het objectvervangend is. Bij inherent wed.werkw.n (§ 72.4) zijn de wed.vnw.n echter niet objectvervangend; hier is de resultatief dus onmogelijk.

72.25

Het passieve wed.vnw. prap wordt gebruikt zodra het bijbehorende subject geen kernfunctie meer vervult. Dit is per definitie het geval in een passieve zin (§ 90.3). Bijvoorbeeld (b. is de passieve variant van a.):

Merk op dat de Nederlandse equivalenten van dergelijke wederkerende constructies nooit een object bevatten, en daarom ook geen een passieve variant kennen.

72.25a

Evenals het actieve, kan ook het passieve wed.vnw. (prap) in principe op drie posities verschijnen: onmiddellijk achter de kern, vóór het predicaat of onmiddellijk achter het predicaat (vergelijk ook wat er in § 72.3a–3e gezegd is over de actieve wed.vnw.n). Een actief wed.vnw. is altijd coreferentieel met deze kern (omdat dat tevens het subject is). Een passief wed.vnw. is juist niet coreferentieel met de kern (omdat de kern nu object of echo, maar geen subject, is). Vergelijk de actieve vorm in a. met de passieven in b., c. en d.:

Zin b. is de standaardvorm (prap achter de zinskern). De variant c. is in deze toekomende tijd twijfelachtig, vergelijk ook (5′) en (6′) uit § 72.3c. Variant d. is ambtelijk maar correct indien de zinskern "zwaar" is. Vergelijk dit met (1b) uit § 72.3e.

72.26

Tiffug-Queriðe (1983) wijst op de semantische overeenkomst die er bestaat tussen een pers.vnw. 2e niveau en een passief wed.vnw.: beide drukken expliciet uit dat de coreferentie tussen subject en object afwezig is. Vergelijk:

Zou in zin a. zirrel vervangen worden door do, dan is de zin ongrammaticaal, omdat de beide do's niets anders kunnen uitdrukken dan dat subject en object corefereren. Zou in zin b. prap vervangen worden door sen, dan is ook deze constructie ongrammaticaal, omdat sen dan abusievelijk met het subject corefereert:

Zowel het gebruik van zirrel als het gebruik van prap wordt dus op identieke semantische gronden voorgeschreven: de noodzaak om een niet-coreferentialiteit uit te drukken (zogenoemde "non-coreferentie" of "disreferentie"). Tiffug-Queriðe stelt daarom voor om de term "passief wed.vnw." te veranderen in "wed.vnw. 2e niveau", analoog aan de niveau-aanduiding bij pers.vnw.n.

72.27

Als een echo in een zin ontbreekt en het object heeft plaatsgemaakt voor een wed.vnw., is een passief onmogelijk. Vergelijk:

Voor de vorming van het passief, zie Hoofdstuk 90.

72.28

Prap kan ook gebruikt worden bij zogenoemde valse passieven. Dit zijn passieve zinnen waarin een object ontbreekt. Zonder verder op de vorming van een vals passief in te gaan (zie hiervoor Hoofdstuk 91) volstaan wij hier met enkele voorbeelden, waarbij b. en c. de passieve varianten van a. zijn:

In de b-zinnen staat prap vóór het predicaat, en in de c-zinnen onmiddellijk achter de subjectkern (zie de schema's in § 91.7).

72.28a

We geven hier nog enkele voorbeelden van de toekomende tijd. Vergelijk deze met de zinnen in de vorige paragraaf:

In de b-zinnen staat prap vóór het predicaat, en in de c-zinnen onmiddellijk achter de subjectkern. Zoals reeds in § 72.3c is uitgelegd, is een wed.vnw. vóór het predicaat in de toekomende tijd grammaticaal twijfelachtig (b-zinnen).
Zie ook § 91.28a voor de valse passieven in de verschillende tijden.

72.28b

Prap wordt ook gebruikt in causatieve constructies waarbij de Causer corefereert met de Causee. We volstaan hier met een voorbeeld, want deze materie wordt verder behandeld in § 152.40–41:

In dit voorbeeld wordt een contrast van twee causatieven uitgedrukt: Elsa die zichzelf iets laat doen tegenover Elsa die de dokter iets laat doen.

72.29

Prap wordt voorts gebruikt bij een nominaal gebruikte infinitief (§ 50.35) of een gedeverbaliseerde constructie (§ 126.22):

Let op dat prap in al deze gevallen tussen lidwoord en infinitief in komt: het is een soort attr.add. (§ 40.2 A.) geworden. Bovendien kan het verschijnen van prap in al deze gevallen verklaard worden met de "disjuncte-referentie-theorie" van Tiffug-Queriðe uit § 72.26.1 Zie verder § 50.35, § 60.60 en Hoofdstuk 126.

Ook in woordenboeken wordt prap voor de infinitief geplaatst om aan te geven dat we met een wed.werkw. te doen hebben. Vergelijk ook de woordenlijstjes in § 72.4 en § 72.21.2

Van sen en sena bestaat de gereduceerde clitische vorm -siyn, die aan voorzetsels gehecht kan worden. Indien er sprake is van een corefererende derde persoon, is het gebruik van -siyn (in plaats van sen of sena) verplicht. Bij de 1e en 2e persoon mag ook een pers.vnw. gebruikt worden, eventueel aangevuld met quandro (zelf) (zie ook § 72.31). Vergelijk:

Het clitische suffix -siyn komt in alle opzichten overeen met de clitische suffix-varianten van pers.vnw.n zoals opgenomen in Blok 70.51. Maar terwijl de gesuffigeerde vormen van pers.vnw.n als typische dialectvormen beschouwd worden, wordt -siyn ook in het standaard-Spokaans gebruikt (of liever: moet gebruikt worden).

Het wederkerende aspect (ofwel: het feit dat subject en object corefereren) kan benadrukt worden door toevoeging van quandro (zelf). Quandro is formeel een additief categorie III, maar het heeft ook kenmerken die er het karakter van voornaamwoord aan geven. In zinnen waar object en subject coreferentieel zijn, zodat het object vervangen is door een wed.vnw., komt quandro op de plaats van het oorspronkelijke object. Vergelijk (object is vet):

72.32

Uit de voorbeeldzinnen van de vorige paragraaf kan niet geconcludeerd worden dat quandro als "echt" object optreedt. Dat quandro inderdaad een volwaardig object is, blijkt (onder meer) uit de volgende drie punten:

1. Quandro is gevoelig voor inversie (object vóór predicaat drukt de definitieve tijd uit, zie § 90.4):

   Do sen lukte quandro.	> Do sen quandro lukte.
   Hij wast zichzelf.	> Hij heeft zichzelf gewassen.

2. Quandro kan als object een kernfunctie in een passieve zin krijgen (§ 90.3):

   Tek sen ustjâge quandro.	> Quandro prap ustjâgelije pai Tek.1
   Tek bedriegt zichzelf.	> Tek wordt door zichzelf bedrogen.     (lett. "zichzelf wordt door Tek bedrogen")

3. In a. hieronder staat een obj.add. (altijd gemarkeerd met lo, zie § 40.19); in b. wordt het obj.add. een subj.add. (zonder lo, zie § 40.8) omdat het object plaats maakt voor een wed.vnw.; in c. keert het obj.add. terug zodra quandro toegevoegd wordt:

   a.	Mariy lukte ef baby lo clenn.	Mariy wast de baby schoon.
   b.	Mariy sen lukte clenn.2	Mariy wast zich schoon.
   c.	Mariy sen lukte quandro lo clenn.	Mariy wast zichzelf schoon.

Onder meer Kerido-Ploema (1982) en Kojen-Pôt (1977) zijn van mening dat dit gedrag van quandro een doorslaggevend argument is om te stellen dat een werkwoord zijn transitiviteit behoudt als het in een wederkerende constructie voorkomt. Kerido-Ploema noemt quandro dan ook een universeel pers.vnw. 2n omdat het als typische objectsvorm aan welke entiteit van welk geslacht of welk getal dan ook kan refereren, tenminste, voor zover quandro in een wederkerende constructie voorkomt.

In deftig en poëtisch taalgebruik bestaat er van quandro de meervoudige vorm quandros. Deze vorm kan alleen in combinatie met het meervoudige sena (nooit met efa, ook al refereert dit aan een meervoudige entiteit) gebruikt worden. Vergelijk:

In Kerido-Ploema (1982) wordt geprobeerd om te verklaren waarom quandros ongrammaticaal is (het concept van een "universeel pers.vnw.", zie vorige paragraaf, wordt aangetast).

72.34

Van quandro bestaat de resultatieve variant quandroe1, welke samen met een resultatief wed.vnw. gebruikt mag worden om het emfatische karakter van quandro nog te versterken. Vergelijk de opklimmende emfase:

Van het meervoudige quandros bestaan twee resultatieve varianten: (i) de regelmatige vorm quandroses (zie Blok 61.78); en (ii) de twijfelachtige vorm quandross welke alleen regelmatig had kunnen zijn als quandros een enkelvoudige vorm was (zie Blok 61.77 Fonetisch Uitgangspunt).
Nu doet het opvallende verschijnsel zich voor dat de resultatief quandroses evenals de basisvorm quandros alleen in deftig en poëtisch spraakgebruik voorkomt, terwijl de resultatief quandross even algemeen gebruikt wordt als de enkelvoudige resultatief quandroe. Vergelijk:

De passieve zinnen met quandro (zoals het voorbeeld in § 72.32 punt 2.) drukken uit dat de handeling min of meer buiten de wil van het subject om plaatsvindt. De handeling wordt als een automatisme, of als minder ernstig (eufemistisch) voorgesteld:

72.37

Quandro kan uiteraard niet gebruikt worden in zinnen met een inherent wed.vnw. (§ 72.4). Ten eerste is er een semantische restrictie: er valt geen enkele coreferentie tussen een onderliggend object en het subject te benadrukken want er is geen onderliggend object dat door het wed.vnw. vervangen is. Ten tweede is er een syntactische restrictie: voor quandro in de functie van object is er geen plaats in een zin met een inherent wed.werkw. omdat een dergelijk werkwoord óf intransitief is, óf reeds een object naast het wed.vnw. bezit (wij laten het gebruik van quandro als additief nu buiten beschouwing want dit is alleen relevant met betrekking tot zinnen zonder een wederkerende constructie). Vergelijk:

In (2) is toevoeging van quandro syntactisch ongrammaticaal omdat prap ocÿrme (zich gedragen) intransitief is, en semantisch ongrammaticaal omdat "Petriy nooit een ander slecht kan gedragen" waardoor de nadruk op "zichzelf" als tegenstelling tot "een ander" irrelevant is (in het Nederlands lijkt toevoeging van "zichzelf" niet tot ongrammaticaliteit te leiden; zie zin (2)).

72.38   ad § 72.1   B. Wederkerige voornaamwoorden

Het Spokaans kent twee wederkerige voornaamwoorden. Van beide zijn een resultatief en twee (archaïsche) genitieven afgeleid. Dit blijkt uit Blok 72.39. Bij de wig.vnw.n wordt onderscheid gemaakt tussen een referentie aan "twee entiteiten" en aan "meer dan twee entiteiten". Er is dus sprake van een dualis en een meervoud. Dit is reeds opgemerkt in § 52.12 noot 9.

72.39

72.40

De wig.vnw.n wâlkân en hédân gedragen zich als pers.vnw.n 2n, ofwel: zij kunnen als niet-kern of voorzetselbepaling fungeren. De wig.vnw.n hebben dus niet de uitzonderlijke status van de wed.vnw.n die als enige onmiddellijk achter de zinskern verschijnen. Bijvoorbeeld:

72.41

Omdat een wig.vnw. als een volwaardig object of een volwaardige echo optreedt, kan het een zinskern in een passieve constructie worden, zoals:

Zulke passieven drukken uit dat de handeling min of meer buiten de wil van het subject plaatsvindt. Er is sprake van een automatisme, een opgelegde plicht of een eufemisme. Vergelijk ook quandro in een passieve zin (§ 72.36).

72.42

Als een werkwoord een resultatief object eist, moeten ook wâlkân en hédân als object een resultatieve vorm krijgen, dus: wâlkânn en hédânn.
Vergelijk (zie ook § 62.17):

72.43

Ook andere werkwoorden kunnen een resultatief wig.vnw. als object krijgen. Vergelijk:

Een wig.vnw. kan gecombineerd worden met een collectief als de nadruk niet ligt op de gehele groep, maar op de afzonderlijke individuen (of dieren) die tot die groep behoren, bijvoorbeeld:

In (1) verwijst wâlkân naar de man en de vrouw die samen het echtpaar vormen; in (2) verwijst hédân naar de afzonderlijke personen die met elkaar de menigte vormen. In (3) gaat het om de afzonderlijke schapen in de kudde die bij elkaar blijven. Bij dieren wordt een dergelijke constructie beschouwd als informele spreektaal. Het is correcter om de dieren expliciet te noemen, bijvoorbeeld:

In § 70.23–27 wordt nader ingegaan op de eigenschappen van collectiva.

72.44

De genitiefvormen van de wig.vnw.n zijn archaïsch. Alleen in poëtisch taalgebruik en enkele archaïsche dialecten (Centraal-Berref) komen zij nog wel voor. Overigens worden zij vervangen door de onb.vnw.n wâlke/wâlkiys en hédiyc/hédecs. Zie ook Blok 52.11 en § 52.12 noot 4 en 9. Vergelijk:

72.45

In onverzorgde spreektaal wordt in plaats van wâlkân wel de gereduceerde afleiding kân (resultatief: kânne) gebruikt. In één geval is kân ook in de beschaafde spreek- én schrijftaal doorgedrongen, en wel als hoofdelement in de onscheid.samst. hôskân (bij elkaar thuis). In § 71.2 en Blok 71.3 is reeds besproken hoe het voorzetsel hôs een onscheid.samst. met de pers.vnw.n 2n kan vormen.
Hôskân wordt óók gebruikt als het antecedent uit meer dan twee personen bestaat. Hier is het onderscheid dualis ~ meervoud dus weggevallen (een samenstelling van hôs + hédân komt niet voor).

72.46

In tegenstelling tot de inherente en intrinsieke wed.werkw.n (§ 72.4 en § 72.10) ontbreken er inherente en intrinsieke wig.werkw.n. Met andere woorden: er is geen enkel werkwoord in het Spokaans dat een meervoudig subject (inclusief dualis) eist, zodanig dat een willekeurige entiteit waaraan het subject refereert, fungeert als begrepen object bij een andere willekeurige entiteit waaraan het subject refereert, en omgekeerd.
In het Oudspokaans was dit soms nog wel het geval: zo was het tegenwoordig in onbruik geraakte werkwoord ÿrterpe (scheiden) inherent wederkerig, want het kon nooit zonder wâlkân of hédân gebruikt worden. Bijvoorbeeld:

Zie verder ook Rifo Ef Prusot (1953) en Frischert (1959) waarin een keur aan inherente en intrinsieke eigenschappen bij werkwoorden behandeld wordt.

Van wâlkân is nog afgeleid het abstr.subst.:

Van hédân is nog afgeleid het voltrans.werkw.:

Bijvoorbeeld:

© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands