Grammatica van het Spokaans

•  Home 
•  Inhoud 
•  Registers & Referenties 
•  Woordenboek 
•  SPARC 
•  Taalmenu 

60. Genitief √

60.1   Algemeen

De discussie of het Spokaans nu wel of geen naamvallen kent, is nog niet uitgewoed. Het is min of meer geaccepteerd dat de "grammaticale" naamvallen (nominatief, accusatief en datief, eventueel een ergatief) ontbreken – hoewel sommige linguïsten (met name Hycâl-Rânt, 1978) de determinanten pai, enn en ón (voor de markering van resp. subject, object en echo, zie § 90.2) als naamvalsmarkeerders willen zien.
Het verschijnsel dat wij in dit hoofdstuk volgens de gangbare terminologie "genitief" zullen noemen, wordt ondanks deze term lang niet door alle linguïsten als een "echte" genitief (2e naamval) beschouwd. Zo stelt Kojen-Pôt (1963) dat de gen.suffixen -er en -[e]cÿr in feite pronominaliserende suffixen zijn, welke van een substantief een onb.vnw. maken (vergelijk Blok 52.11). Vergelijk:

Kojen-Pôt kan dan echter niet verklaren waarom de genitief van een eigennaam altijd gevolgd wordt door ef (§ 60.23):

De bepalingen Jânex en Yvonnex kunnen moeilijk als lidwoordvervangende voornaamwoorden beschouwd worden als het lidwoord er nog achter staat.

60.2

In Mesta (1964) wordt een poging gedaan om de gen.-constructies bij de additieven onder te brengen. Mesta wijst er onder meer op dat in de gen.-constructie ef Xg Y (ef gekkerer sért; ef rozaecÿr lofas) het lidwoord ef tegenwoordig weliswaar bij de gen.bep. Xg hoort (zie de vorige paragraaf, voetnoot 1), maar dat in het Oudspokaans waargenomen kan worden hoe ef óf bij Xg óf bij het fundament Y kan horen. Vergelijk:

Dat het lidwoord althans in het Oudspokaans soms bij het fundament Y moet horen, blijkt volgens Mesta uit een zekere mate van congruentie tussen een meervoudig fundament en een soort meervoudsmarkering bij het lidwoord.

60.3

In een reactie op Mesta's artikel wijst Schiqufartiy-Mehratjen (1970) er (terecht) op dat er in de Oudspokaanse bronnen zo weinig vindplaatsen zijn waar de congruentie tussen fundament en lidwoord evident is, dat het niet gerechtvaardigd lijkt om een genitief als additief te beschouwen. Volgens Schiqufartiy-Mehratjen gaat Mesta's additiefsuggestie evenmin op voor gen.-constructies met eigennamen, want hier staat het lidwoord tussen gen.bep. en fundament in.

60.4

Ondanks het feit dat het onmogelijk is om uit te maken of een gen.bep. al dan niet syntactisch equivalent is aan een additief, wordt er in de Spokanistiek algemeen gebruikgemaakt van de termen attributieve genitief of genitief CATEGORIE II. Deze termen herinneren aan de additieven welke slechts vóór een substantief geplaatst kunnen worden (§ 40.4 en § 40.50). Hiertegenover staat de verbale genitief; deze drukt het subject in een gedeverbaliseerde bijzin uit. De verbale genitief vormt een bepaling bij het gedeverbaliseerde predicaat. Zie hiervoor vanaf § 60.59.

60.5

Achtereenvolgens worden in dit hoofdstuk behandeld:

1. de attributieve genitief (attr.gen.) (vanaf § 60.6)
2. de verbale genitief (verb.gen.) (vanaf § 60.59)

60.6   ad § 60.5   A. Attributieve genitief

De constructie van de attr.gen. (of kortweg genitief) bestaat uit een fundament dat nader bepaald wordt door een genitiefbepaling (gen.bep.). De gen.bep. staat vóór het fundament en is herkenbaar aan een suffix. De vorm van dit suffix is afhankelijk van de categorie waartoe de gen.bep. behoort; deze categorieën zijn:

1. concr.subst.n die een persoon aanduiden (§ 60.12–17)
2. overige concr.subst.n, en stoff.subst.n (§ 60.18–22)
3. abstr.subst.n en eigennamen (§ 60.23–35)
4. geografische namen en begrippen (§ 60.30–33 en § 60.37)
5. voornaamwoorden (§ 60.50–57)

Verder worden in § 60.38–49 nog extra complicaties m.b.t. de categorieën a. t/m d. besproken.

60.7

De gen.-constructie is in de meeste gevallen equivalent aan een voorz.bep. met rifo (van), waarmee een bezit uitgedrukt wordt. De term "bezit" dient echter niet al te letterlijk genomen te worden, vooral niet met betrekking tot de abstr.subst.n. Als we in een voorz.bep. het voorzetsel rifo kunnen vervangen door een ander voorzetsel zonder dat de betekenis van de bepaling (noemenswaardig) verandert, is de notie van "bezit" kennelijk zo weinig aanwezig dat een equivalente gen.bep. onmogelijk is. Dit wordt nader besproken in § 60.48.

60.8

Een gen.bep. beschouwen wij in weerwil van de overwegingen uit § 60.1–4 als een lidwoordvervangende constructie, of nauwkeuriger: een gen.bep. komt in de plaats van het bepaalde lidwoord ef. Het fundament heeft dus altijd een aspect van bepaaldheid, als het voorafgegaan wordt door een gen.bep. Schematisch kan dat als volgt weergegeven worden (de onderste vet-rode tekst komt in de plaats van de bovenste):

	ef kyl	(de pop)
rifo ef 'nin =	ef 'niner	(van het meisje)

» ef 'niner kyl   (de pop van het meisje)

60.9

Woorden die níét voorafgegaan kunnen worden door het bepaalde lidwoord ef, kunnen evenmin voorafgegaan worden door een gen.bep. Dit is onder meer het geval bij eigennamen, zoals:

	Ø Moffain	(Moffain)
rifo kult ÿksanuters =	kult ÿksanuterser	(van onze buren)

» * kult ÿksanuterser Moffain   (Moffain van onze buren)1
(wel goed is: Moffain rifo kult ÿksanuters)  

Vergelijk:

	ef kâle	(de kwajongen)
rifo kult ÿksanuters =	kult ÿksanuterser	(van onze buren)

» kult ÿksanuterser kâle  (de kwajongen van onze buren)2

60.10

Zoals reeds uit de voorbeelden van § 60.8–9 blijkt, kan de gen.bep. nader bepaald worden door een lidwoord (ef 'niner) of lidwoordvervangend voornaamwoord (kult ÿksanuterser) (zie Hoofdstukken 51 en 52). Dit geldt natuurlijk niet voor eigennamen, vergelijk:

60.11

Zowel de gen.bep. als het fundament kan in het enkelvoud of in het meervoud staan. Een meervoudige gen.bep. vereist echter tevens een meervoudig fundament, indien elke entiteit uit de gen.bep. gerelateerd is met een eigen entiteit uit het fundament. Vergelijk:

In voorbeeld (1) is sprake van één boek dat in het bezit is van één leerling. In (2) is sprake van één boek dat in het bezit is van twee of meer leerlingen (een "collectief" boek). Voorbeeld (3) is ambigu: ofwel elke leerling bezit zijn/haar eigen boek (dus er zijn evenveel boeken als leerlingen), ofwel er is een aantal boeken (twee of meer) welke in het bezit zijn van twee of meer leerlingen. In (4) ten slotte is sprake van één leerling die twee of meer boeken bezit. Vergelijk ook § 31.12.

60.12   ad § 60.6   a. Concr.subst.n die een persoon aanduiden

Concr.subst.n die een persoon aanduiden krijgen als gen.suffix gewoonlijk -er:

60.13

Als een substantief op twee vocalen eindigt, mag het gen.suffix -er vervangen worden door de gereduceerde vorm -r:

60.14

Als een substantief op een vocaal + -e óf op drie of meer vocalen eindigt, is alleen de gereduceerde vorm -r toegestaan:

60.15

Als een substantief op één of meer vocalen + -ÿ eindigt, is alleen het suffix -er toegestaan:

De uitgang één of meer vocalen + -ÿ komt slechts voor bij meervoudige vr.subst.n die op productieve wijze zijn afgeleid van een mn.subst. met een of meer eindvocalen, zoals:

Het suffix -er wordt bij dergelijke substantieven niet vervangen door het gereduceerde suffix -r omdat de combinatie -ÿ + -r dan als [ÿjer] uitgesproken zou worden (§ 11.2).

60.16

Het meervoudssuffix -sz (Blok 30.5) wordt gewijzigd in -st als het gevolgd wordt door het gen.suffix -er. Bijvoorbeeld:

De uitspraak [sT] van -sz verandert dienovereenkomstig in [st].

60.17

Het gen.suffix -[e]r geldt ook bij overleden personen, afbeeldingen van personen, standbeelden en abstracte begrippen die als persoon beschouwd worden. Bijvoorbeeld:

60.18   ad § 60.6   b. Overige concr.subst.n, en stoff.subst.n

Concr.subst.n die iets anders dan een persoon aanduiden, en ook stoff.subst.n, krijgen als gen.suffix gewoonlijk -ecÿr. Bijvoorbeeld:

60.19

Ook namen van letters, cijfers en tekens welke als symbool geschreven worden, kunnen het suffix -ecÿr krijgen. Dit wordt dan met een filâsto aangehecht, zie ook § 21.37–40. Vergelijk:

60.20

Als een substantief op twee vocalen eindigt (waarvan de laatste níét een e is) kunnen we kiezen tussen het suffix -ecÿr of de gereduceerde variant -cÿr. In meer officiële schrijftaal wordt de voorkeur aan -ecÿr gegeven:

60.21

Als een substantief op een -e of op drie of meer vocalen eindigt, wordt -ecÿr altijd vervangen door de gereduceerde vorm -cÿr:

60.22

Het meervoudssuffix -sz (Blok 30.5) wordt gewijzigd in -st als het gevolgd wordt door het gen.suffix -ecÿr:

De uitspraak [sT] van -sz verandert dienovereenkomstig in [st].

60.23   ad § 60.6   c. Abstr.subst.n en eigennamen

Eigennamen en abstr.subst.n krijgen als gen.suffix -ex (x uitgesproken als [kþ]1). Tussen de gen.bep. en het fundament komt bovendien nog het bepaalde lidwoord ef:

60.24

Ook gepersonifieerde abstr.subst.n (dus personificaties) hebben het karakter van een eigennaam; dit blijkt uit twee dingen: (i) ze worden met een hoofdletter geschreven en (ii) ze worden niet voorafgegaan door een lidwoord of lidwoordvervangend voornaamwoord. Bijvoorbeeld:

60.25

Als een abstr.subst. op twee of meer vocalen eindigt, dan wordt het gen.suffix vervangen door de gereduceerde vorm -x:

Het gereduceerde suffix -x wordt echter níét gebruikt bij eigennamen en gepersonifieerde abstr.subst.n:

60.26

Het meervoudssuffix -sz (Blok 30.5) wordt gewijzigd in -st als het gevolgd wordt door het gen.suffix -ex:

De uitspraak [sT] van -sz verandert dienovereenkomstig in [st].

60.27

Als een eigennaam uit meer elementen bestaat (bijvoorbeeld een dubbele naam, een voor- en achternaam, een titel met naam) krijgt alleen het laatste element het gen.suffix:

Vergelijk ook § 61.80.

60.28

Tot omstreeks 1900 was het gebruikelijk om zowel het laatste lid van de voornaam als het laatste lid van de achternaam te suffigeren, dus:

Een dubbele naam vóór de filâsto (dus een adellijke naam) werd echter eveneens gesuffigeerd:

Dit dubbele (bij adellijke namen zelfs driedubbele) gebruik van het suffix -ex komen we heden ten dage nog tegen in ambtelijke stukken, met name dagvaardingen, dwangbevelen en dergelijke. Vergelijk ook § 61.81. Voor het systeem van naamgeving in Spokanië wordt verwezen naar Hoofdstuk 172.

60.29

Als een naam voorafgegaan wordt door een functie of beroep, mag deze functie of dit beroep voorzien worden van het gen.suffix -er. Vergelijk:

Deze suffigering komt niet voor bij "lagere" beroepen, met name van ambachtslieden en arbeiders. Zo klinken de volgende suffigeringen komisch of ironisch:

Zie ook § 61.82.

60.30

Geografische namen en begrippen worden soms als eigennaam beschouwd en aldus met -ex gesuffigeerd. Deze constructie doet tegenwoordig bij geografische begrippen (zoals "rivier") nogal archaïsch aan; bij namen (zoals "Krappa") wordt het door velen als ouderwets of ambtelijk gevoeld. Zo'n genitief kan beter vervangen worden door een voorz.-constructie, door een additief, door een scheid.samst. of (alleen bij geografische begrippen) door een gen.-constructie met -ecÿr.1
Zie ook § 40.63–64, en § 41.31–39. Bijvoorbeeld:

60.31

Als een geografische naam uit meer dan één deel bestaat, wordt alleen het laatste deel gesuffigeerd:

60.32

Tot omstreeks 1900 was het echter gebruikelijk om alle nevengeschikte delen van een geografische naam van -ex te voorzien. Vergelijk ook § 60.28. Bijvoorbeeld:

Deze dubbele of zelfs driedubbele suffigering gold echter niet voor ondergeschikte elementen:

60.33

Als een plaatsnaam gevolgd wordt door een riviernaam waaraan deze plaats ligt, kreeg (tot omstreeks 1900) de plaatsnaam het gen.suffix, en werd het fundament tussen plaatsnaam en rivierbepaling geplaatst. Het een en ander kwam overeen met de additivering van geografische namen, zoals besproken in § 41.31. Vergelijk:

60.34

Ook namen van schepen, voertuigen, bedrijven, verenigingen, instanties ed. worden als eigennaam beschouwd. Zij kunnen dus het suffix -ex krijgen, zoals:

60.35

In § 20.46 is geconstateerd hoe afkortingen en letterwoorden als eigennaam kunnen fungeren. Dit impliceert dat ook het gebruik van -ex mogelijk is. Evenals bijvoorbeeld een meervoudssuffix, wordt ook het suffix -ex met een filâsto aangehecht (vergelijk § 30.61):

60.36

In § 60.8 is aangetoond dat een gen.bep. een lidwoordvervangende constructie is, m.a.w. het fundament heeft door de bijbehorende gen.bep. altijd een bepaald karakter (uitgedrukt door ef, indien de gen.bep. vervangen wordt door een voorz.bep.).
In § 60.23 hebben we geconstateerd dat een gen.bep. welke gevormd wordt met het suffix -ex, nog gevolgd wordt door het bepaalde lidwoord ef. Dit is als volgt schematisch weer te geven:

1.		ef kyl	(de pop)
	rifo Elsa =	Elsaex ef	(van Elsa; Elsa's)

» Elsaex ef kyl   (Elsa's pop)

Volgens schema 1. is rifo equivalent aan de gen.-constructie -ex + ef, waarbij dan de functie van bepaaldheid van ef verloren is gegaan – ef is een "dummy" geworden. In Pârdova (1980) wordt deze analyse verworpen, en de volgende analyse verdedigd:

2.		Ø ef kyl	(de pop)
	rifo Elsa =	Elsaex	(van Elsa; Elsa's)

» Elsaex ef kyl   (Elsa's pop)

Uit 2. kan het volgende geconcludeerd worden: een gen.bep. van een eigennaam wordt geplaatst vóór een complete constituent (m.a.w. lidwoord of lidwoordvervangend voornaamwoord blijft behouden). Pârdova (1980) toont aan dat de onderliggende structuur van het Spokaans een "gat" vertoont (in 2. gemerkt met Ø), onmiddellijk vóór een nominale constituent; dit gat kan opgevuld worden door een gen.bep. (in 2.: Elsaex). Zij trekt na een discussie, die buiten het kader van dit grammaticaboek valt, de conclusie dat het lidwoord ef (van ef kyl) dus geen "dummy" is en derhalve zonder bezwaar zou kunnen wijken voor een lidwoordvervangend voornaamwoord of een ander lidwoord (eft). Theoretisch zouden de volgende constructies volgens Pârdova correct moeten zijn:

De twijfelachtigheid van deze constructies doet vermoeden dat er na de gen.insertie volgens schema 2. een blokkeerregel in werking treedt die lidwoordvervangende procedures tegengaat.
Bovenstaande drie constructies zijn met "twijfelachtig" gemarkeerd, en niet met "ongrammaticaal", omdat het Spokaans enkele dialecten kent (met name het Môliy-Spokaans op West-Liftka) waar dergelijke "twijfelachtige" constructies wél gangbaar zijn. In deze dialecten schijnt een blokkeerregel dus niet te werken.

60.37   ad § 60.6   d. Geografische namen

Ouderwetse of ambtelijke gen.vormen van geografische namen zijn behandeld in § 60.30–33. We zullen ons nu beperken tot het hedendaagse gen.suffix -óg. Dit suffix wordt voornamelijk gebruikt om een soort, type, ras, afkomst of anderszins een hechte band tussen gen.bep. en fundament uit te drukken. Dit geldt bijvoorbeeld bij bepaalde producten waardoor een plaats of streek bekendheid gekregen heeft, of als de gehele gen.-constructie de naam is van een krant, vereniging, instantie e.d., of als een plaats bekendheid geniet als geboorteplaats van een bekend persoon. Bij producten gaat het ook vaak om een soortnaam: zo is Leidenóg blarâs (Leidse kaas) een bepaald soort kaas die niet per se uit Leiden afkomstig hoeft te zijn. Daarentegen komt Vlÿsóg sectâ (wijn uit Vlÿs) wel altijd uit de streek Vlÿs, omdat het hier om een beschermde naam gaat ("beschermde oorsprongsbenaming"). Zie ook § 40.65. Bijvoorbeeld:

De met 1 gemerkte eigennamen kunnen bovendien zelf als gen.bep. fungeren (zie ook § 60.34):

60.38   Extra complicaties

Zowel de gen.bep. als het fundament kan door een of meer additieven en/of een telwoord bepaald worden. Bijvoorbeeld:

60.39

Twee additieven die bij hetzelfde substantief horen, worden altijd met én verbonden, indien dit substantief een gen.bep. of fundament is. Er is in dit geval dus geen keuze tussen een komma en het voegwoord én, zoals besproken in § 40.7:

60.40

Additieven die een bepaling vormen bij een gen.bep. worden niet meer beschouwd als attributieve additieven, maar als adjectivische additieven (zie § 40.2 en § 40.4). Dit komt doordat een attr.add. per definitie een bepaling vormt bij een substantief (of substantiefvervangende woordsoort), en een gen.bep. is niet langer een "ongeschonden" substantief – het is een bepaling geworden die ondergeschikt is aan een andere constituent (t.w. het fundament), en dus het karakter van een additief heeft gekregen. Vergelijk a. en b., waarbij a. reeds in het schema van § 40.4 voorkwam:

a.

b.

60.41

Een attr.add. is naar de vorm niet te onderscheiden van een adj.add., behalve als ze eindigen op -iy of -lira en verlengd zijn met een meervoudssuffix. (§ 42.2 en § 42.5). Nu blijkt dat het meervoudssuffix -n verandert in -m, zodra add. + subst. een gen.bep. vormen, of met andere woorden: het attr.add. wordt een adj.add (zie ook § 42.6). Vergelijk de attr.add.n (met -n) in a., en de adj.add.n (met -m) in b.:

60.42

Let op de volgende discrepantie: als de schema's a. en b. van § 60.40 met lexicale elementen ingevuld worden, krijgen we bijvoorbeeld:

a.		ef graviym flifados 'jans (de verschrikkelijk aardige jongens)
b.		ef zlÿšiym 'ninser kyl (de pop van de verwende meisjes)

In schema a. dankt het adj.add. (graviym) in positie A zijn meervoudssuffix -m aan het feit dat het element in positie C (het subst. 'jans) in het meervoud staat. Het element in positie B (attr.add. flifados) oefent wat betreft de oppositie enkelvoud ~ meervoud géén invloed op A uit.
In schema b. daarentegen dankt het adj.add. (zlÿšiym) in positie A zijn meervoudssuffix -m aan het feit dat het element in positie B (de gen.bep. 'ninser) in het meervoud staat. Het element in positie C (fundament kyl) oefent wat betreft de oppositie enkelvoud ~ meervoud géén invloed op A uit. Deze discrepantie is in het volgende schema verduidelijkt:

a′.

b′.

60.43

Volgens Blok 42.23 is -m het enige meervoudssuffix dat door een adj.add. gedragen kan worden. Dit betekent dat het meervoudssuffix voor een extern meervoud (-[e]s) komt te vervallen als een attr.add. binnen een gen.bep. verandert in een adj.add. Zie ook § 42.12. Vergelijk:

Uit (1b) blijkt niet meer dat het add. blakker ook bij hurt[ecÿr] hoort. Uit (2b) blijkt niet meer dat het add. oménka ook bij knoiyts[ecÿr] hoort. Deze onduidelijkheid is op te heffen door (i) het voegwoord ur in én te veranderen (zie § 120.86–87), of door (ii) het spoor idem toe te voegen (zie § 132.45). Vergelijk de b-zinnen met c.:

Gecombineerd gebruik van én en idem wordt als incorrect (sommigen zeggen: hypercorrect) beschouwd.

60.44

Als een fundament bestaat uit een substantief dat (met -os) van een werkwoord is afgeleid, is de semantische verhouding gen.bep. ~ fundament in het algemeen equivalent aan de verhouding object ~ predicaat. Bij de volgende voorbeelden wordt in a. het subject voorgesteld door X. In b. staat een voorz.bep. die níét door een gen.-constructie vervangen kan worden omdat het fundament nooit uit een nominaal gebruikte infinitief mag bestaan. In c. staat een substantief dat van een werkwoord is afgeleid; hier is dus een gen.-constructie (na het =-teken) mogelijk. Merk op dat er in de c-zinnen sprake is van een "deactivering": terwijl in b. de nadruk wordt gelegd op de feitelijke handeling, wordt in c. een toestand beschreven, die hetzij een "fotografische momentopname" van de handeling voorstelt (zoals bij kassôsta), hetzij het gevolg van de handeling uitdrukt (zoals bij kainos). Bijvoorbeeld:

60.45

In de vorige paragraaf gaat het om een gen.-constructie die de verhouding object ~ predicaat uitdrukt. Als we de verhouding subject ~ predicaat in een gen.-constructie willen uitdrukken, moeten we gebruikmaken van een verbale genitief. Zie hiervoor § 60.59 en verder. Alleen als het fundament bestaat uit een substantief dat van een intransitief werkwoord is afgeleid, is de semantische verhouding gen.bep. ~ fundament equivalent aan de verhouding subject ~ predicaat. Bijvoorbeeld:

In b. wordt de nadruk gelegd op de actie van het lachen, terwijl in c. eerder sprake is van een "fotografische momentopname", van de wijze van lachen, of van één (kortstondige) lach.

60.46

Soms bestaat een fundament uit een substantief dat weliswaar van een werkwoord is afgeleid, maar dat door lexicalisatie een "eigen" betekenis (onafhankelijk van het werkwoord) is gaan leiden. In dit geval komt de semantische verhouding gen.bep. ~ fundament lang niet altijd overeen met de verhouding object ~ predicaat, of eventueel subject ~ predicaat. Bijvoorbeeld:

Bij de volgende voorbeelden staat in b. een nominaal gebruikte infinitief waarbij de voorz.bep. het object uitdrukt. In c. staat het gelexicaliseerde substantief waarbij de voorz.bep. geen enkele relatie meer heeft met het object of subject uit a. (al kan het subject eventueel uitgedrukt worden). Met GEN wordt bedoeld: willekeurig gen.suffix (-er, -ecÿr enz.):

60.47

Een gen.-constructie is onmogelijk als het fundament onbepaald is (eft of geen lidwoord) of bepaald wordt door een lidwoordvervangend voornaamwoord (behoudens de dialectische spreektaalgevallen zoals aangestipt in § 60.36), maar als het bep.lidw. ef vervangen is door goe, is er geen bezwaar tegen om toch een gen.-constructie toe te passen. In dat geval keert de ambiguïteit die door goe opgeheven was, weer terug. Vergelijk ook (1), (2) en (3) in § 31.12. Met Ø wordt bedoeld: geen genitief mogelijk:

De gen.-constructies (3b) en (4b) zijn identiek, zodat de betekenisverschillen die in (3a) en (4a) uitgedrukt worden, nu geëlimineerd zijn. Zie ook § 60.11.

60.48

In een aantal gevallen wordt de gen.-constructie hetzij bij voorkeur, hetzij verplicht vervangen door een voorz.bep.:

1. Bij idiomatische uitdrukkingen, zoals:

   ûqu ef achômm rifo Petriy (i.p.v. ? ûqu Petriyex ef achômm)
   in het nadeel van Petriy
   lef ðônos-ÿrôm rifo ef âpippolâ (i.p.v. ? lef ef âpippolâecÿr ðônos-ÿrôm)
   in samenwerking met de politie
   ef lelperre ef pevutro rifo eft oto (i.p.v. * ef lelperre eft otoecÿr pevutro)
   de beschikking hebben over een auto

2. Bij scheid.samst.n als deze lang en/of ongebruikelijk zijn:

   ef leÿr rifo ef menngarrent-lurfel-harber1 (i.p.v. ? ef menngarrent-lurfel-harberer leÿr)
   het dienblad van de ober uit het restaurant op het centraal-station

3. Als de ene gen.-constructie ondergeschikt is aan een andere gen.-constructie:

   ef oto rifo ef tjondatjener ûsto (i.p.v. ? ef tjondatjener ûstoer oto2)
   de auto van de kok zijn dochter

   Uitzondering: een constituent welke als eigennaam fungeert en waarin een gen.bep. onverbrekelijk aanwezig is, kan in zijn geheel als gen.bep. dienen, zoals (zie ook § 60.37):

   Ef Kleter Hirdoeggex ef dôndiyn ârtycele
   de brallende artikelen van (= in) Ef Kleter Hirdoegg
   Šempoeg Fisa-clupex ef glydas
   de leden van de Visclub van Šemp

4. Als er duidelijk níét van "bezit" of "eigenschap" sprake is en het voorzetsel rifo (van) dan vervangen kan worden door een ander voorzetsel:

   ef armâtat rifo ef litalu = ef armâtat mip ef litalu3 (i.p.v. ? ef litaluecÿr armâtat)
   het licht van (= uit) de lamp

   Ook bij idiomatische uitdrukkingen, gedeverbaliseerde infinitieven en van werkwoorden afgeleide substantieven is de notie van "bezit" niet zo duidelijk. Zie onder punt 1. hierboven en § 60.44.

5. Als een gen.bep. nader bepaald wordt door bijvoorbeeld een additief, een volt.dw. of een teg.dw., en er eerder een semantische relatie of associatie tussen het fundament en deze nadere bepaling lijkt te bestaan dan tussen het fundament en het woord met het gen.suffix. In de a-zinnen staat een gen.-constructie die veel taalgebruikers vanwege de semantische band tussen beide vetgedrukte constituenten liever vervangen door de voorz.-constructie in b.:

   (1)	a.   ef kluršiym knurfelecÿr mabys
   	b.   ef mabys rifo ef kluršiyn knurfel
   	het geluid van het kabbelende water
   (2)	a.   ef fluoreserelira prasecÿr armtâ
   	b.   ef armtâ rifo ef fluoreserelira pras
   	het schijnsel van de fluorescerende horlogewijzers
   (3)	a.   ef kinur meraterer festasser
   	b.   ef festasser rifo ef kinur merater
   	de besmettelijkheid van de zieke man

   Bij (1) associëren we "kabbelen" met een vorm van geluid; bij (2) is "fluorescerend" iets dat bij het schijnsel hoort; bij (3) denken we aan "besmettelijke ziekte".
   Zie ook § 60.41 voetnoot 1.

60.49

In alle gevallen kan een gen.-constructie door een voorz.bep. vervangen worden. Dit gebeurt dan ook frequent in de spreektaal (voor het gemak) en eventueel in de schrijftaal (uit stilistische overwegingen). In poëtisch en ambtelijk taalgebruik is het niet ongewoon om zowel gen.-constructies als het voorzetsel rifo te vervangen door bepalingen met andere, semantisch minder "lege" voorzetsels. Het volgende voorbeeld is enigszins extreem omdat het zelden voorkomt dat in één lange zin óf slechts gen.-constructies, óf slechts voorz.bep.n achter elkaar volgen: a. is neutrale schrijftaal, b. is spreektaal, c. is ambtelijk:

De herhaalde opeenvolging van het gen.suffix -ecÿr in a., of van het voorzetsel rifo in b. zijn stilistisch niet erg fraai. De voorkeur wordt daarom gegeven aan een evenwichtige afwisseling van gen.- en voorz.-constructies.

60.50   ad § 60.6   e. Voornaamwoorden

Sommige voornaamwoorden kunnen voorzien worden van een gen.suffix. Het vrag.vnw. lomp (wie) kan gesuffigeerd worden met -er: lomper (wiens; wier; van wie). Zie ook Blok 150.45. Bijvoorbeeld:

Voor vragende zinnen, zie Hoofdstuk 150.

60.51

Lomper kan evenals lomp ook als voegwoord fungeren, bijvoorbeeld:

Merk op dat in a. de vrouw het object is (zij wordt bedrogen); in b. is zij het subject (zij bedriegt).
Voor het syntactische onderscheid tussen een indirecte vragende zin en een ondergeschikte bijzin wordt verwezen naar § 150.167–170.

60.52

Het vrag.vnw. kluft (wat; wie (dieren)) kan gesuffigeerd worden met -ecÿr:
kluftecÿr (van wat; waarvan; van wie (dieren)). Zie ook Blok 150.45. Bijvoorbeeld:

Voor vragende zinnen, zie Hoofdstuk 150.

60.53

Kluftecÿr kan evenals kluft ook als voegwoord fungeren. Bijvoorbeeld:

Voor het syntactische onderscheid tussen een indirecte vragende zin en een ondergeschikte bijzin wordt verwezen naar § 150.167–170.

60.54

Ook de betr.vnw.n kunnen voorzien worden van een gen.suffix. Deze suffigering is enigszins onregelmatig en is te vinden in Blok 124.3. Wij volstaan hier met enkele voorbeelden. Vergelijk:

Zie verder § 124.24–25.

60.55

Ook de meeste zelfst.vnw.n kunnen voorzien worden van een gen.suffix. Deze suffigering is enigszins onregelmatig en wordt behandeld in de Blokken 73.2–3. De bep.aank.vnw.n, en verder het voornaamwoord stus (men) kennen geen gen.afleiding. Wij volstaan hier met enkele voorbeelden. Vergelijk:

60.56

In een aantal dialecten (o.a. Tjemp, Zverosta-kust, Tigof en Lomky) vervangt de gen.vorm van pers.vnw.n de expliciete bez.vnw.n (zie Blok 51.3). Zie ook Blok 70.5. Vergelijk:

Ook het Standaardspokaans kent een geval waarin dergelijke gen.vormen gebruikelijk zijn. Zie § 60.60.

60.57

Het impliciete bez.vnw. sener (§ 51.5) is in feite de gen.vorm van sen (zich), zie Blok 72.3. In de dialecten waarin de expliciete bez.vnw.n plaats gemaakt hebben voor een genitief van de pers.vnw.n (§ 60.56), wordt sener dikwijls vervangen door senex ef. Dit analoog aan gressex ef, eupex ef, enzovoort:

60.58

We besluiten de behandeling van de attributieve genitief met een overzicht van de verschillende suffixen:

60.59   ad § 60.5   B. Verbale genitief

De verbale genitief (verb.gen.) wordt gebruikt bij de deverbalisering van ondergeschikte bijzinnen. In Hoofdstuk 126 wordt besproken hoe een ondergeschikte bijzin veranderd kan worden in een nominale constituent welke de functie van subject of object in de hoofdzin kan krijgen. Bij deze deverbalisering wordt de zinskern (§ 90.3) van de bijzin een gen.bep. en krijgt het predicaat een deverbaliserings-affix1 waarna dit predicaat gaat fungeren als fundament bij de gen.bep.

60.60

De gen.bep. wordt bij een dergelijke deverbalisering altijd gevormd met het suffix -ex. Behalve bij eigennamen, wordt na twee of meer vocalen het gereduceerde suffix -x gebruikt. Tussen gen.bep. en fundament mag eventueel het lidwoord ef geplaatst worden. De suffigering van pers.vnw.n die in § 60.56 als dialectisch is bestempeld, is dus in het geval van de verbale genitief een algemeen, niet-dialectisch verschijnsel.
Voorbeelden van zinskernen met predicaten, welke gewijzigd worden in een verbale gen.-constructie:

60.61

Let op dat de semantische verhouding verb.gen. ~ fundament equivalent is aan de verhouding zinskern ~ predicaat, waarbij de zinskern een subject, object of echo mag zijn. Als het fundament bestaat uit een substantief dat van een werkwoord is afgeleid, is de semantische verhouding attr.gen. ~ fundament in het algemeen identiek aan de verhouding object ~ predicaat. Dit is reeds in § 60.44 uiteengezet, maar voor de duidelijkheid stellen we deze vorm van attr.gen. en de verb.gen. nu naast elkaar. In (1) is de zinskern gelijk aan het subject (ef 'jan). In de hiervan afgeleide verb.gen.-constructie (1′) is de gen.bep. eveneens een subject:

In (2) is de zinskern gelijk aan het object (ef 'nin). In de hiervan afgeleide verb.gen.-constructie (2′) is de gen.bep. eveneens een object:

In (3) is van vâpje (pesten) het substantief ef vâpjos (het pesten; het gepest; de pesterij) afgeleid. In de aan (3) equivalente gen.-constructie (3′) vervult de gen.bep. dus de functie van object (zoals uitgelegd in § 60.44):

(2′) en (3′) zijn synoniemen1, al zullen ze in verschillende syntactische omgevingen optreden: (2′) komt alleen voor als vervanger van een ondergeschikte performatieve bijzin in de trant van:2

Daarentegen kan (3′) fungeren als een volwaardig object (in (4)) of als een voorz.bep. (in (5)):

Zie ook § 126.80.

© (2000) Rolandt Tweehuysen, Kimswerd, the Netherlands