Dictio N-S: N

06-nummer:: (mobiele telefoon) 020-hor {C}, zerâ-tensa-hor {C}.

n:: (naam vd letter N) én {C}.

na::

(plaats: =voorbij) minkÿr {VZ}; het postkantoor is ~ de derde straat: ef pôstsért melde minkÿr mirra dur;
(afstand) fes {VZ}; ~ 300 m: fes 300m (op een plek die 300 m verderop ligt);
(tijd: =over) mintof {VZ}; het werk mag ná dinsdag klaar zijn: ef ÿrôm klótarog mintof ef tûratof; ik vertrek ~ (= later dan) Petriy: gress prate mintof Petriy; ~ 3 kilometer (als we dit zien als de periode waarin de 3 km afgelegd wordt): mintof 3 kilometers; ~ een uur rijden zullen we in Trondom zijn: mintof ér zurtarr lóf lufiros, melde kirro ber Trondom; hij wist het antwoord ~ tien minuten denken: do ef vertaros tiffe mintof main mitarr lóf ÿmiypos; »op 8.

naad:: nivi {C}; (in textiel) slâg {C}; losse ~ (torn): pitsos {C}.

naaf:: ast {C}.

naaidoos:: (=naaimandje) miynslot {C}.

naaien:: codre {K; gst= cott}; grof ~ (stikken): codrare {K}; met grote steken ~ (rijgen): tocodre {K; gst= tocott}; (kleren maken/verstellen) taile {K}.

naaikamer:: codrelmit {C} (in groter woonhuis).

naaimachine:: codre-âparatâ {C}.

naaimandje:: (=naaidoos) miynslot {C}.

naaister:: tailer {C}.

naaiwerk:: codros {C}.

naakt:: (=bloot) nucer {I}; nuc = nuct {I} (arch/dl= Teujan/Brÿr); (alg) xnep {I}; zich ~ bewegen; zich ~ vertonen: xnepe {U}; hij loopt ~ door de kamer: do xnepe ânt ef mittus; hij zit/staat ~ in de kamer: do xnepe fes ef mittus.

naaktslak:: blâsblac {C}; zwarte ~: doffiy blâsblac (L. Arion ater); grote ~: hupster blâsblac (L. Limax maximus).

naald:: (om te naaien) eit-priyk {C}.

naaldboom:: qudul {C}, toqurtÿ {C} (poe/dl= Zuid-Liftka).

naaldbos:: (alg) toqudulÿ {C}; (ihb) agen {C} (op regelmatige afstand geplante rechte naaldbomen voor houtproductie, zonder veel overige begroeiing).

naaldhak:: (uitsl de hak) sleg-ðop {C}; [schoen met] ~: sleg-must {C}; ze draagt ~ken: eup vende fes sleg-musts.

naam:: quanka {C}; goede ~/reputatie: ozzûp {C}; slechte ~: nôgos {A}; hoe is uw ~?: gert quanka melde kluft?; goede ~ hebben: ozzûpe {U}; een slechte ~/reputatie hebben: nôge {U}; in ~ van (namens): quân {VZ}; ik wens je geluk in ~ van mijn hele familie: gress jurestiye tu quân sener pijâ fatasôr; onder de ~ van: lestôk ef quanka rifo; op ~ van (ten name van): fes ef quanka rifo (vz-uitdr) (afk= feqr); uit ~ van: mip ef quanka rifo (vz-uitdr) (afk= m.q.r.); (sprkw) je ~ doet er niet toe ("what's in a name"): tu pe lo "Quanka"; vrij op ~: lef ronter lorerdepecc (afk= R/L) (bij prijzen v onroerend goed: notariskosten, kadastrale inschrijfkosten ed zijn voor rekening vd verkoper); op ~ van een ander (iets doen): âfry ef entraferiy quanka; »name; zie ook Namen in .

naambord:: ~[je]: sinn {C}.

naambordje:: sinn {C}.

naamgenoot:: quanka-ralaer {C}.

naamgeving:: (een officiële naam geven: aan persoon, schip ed) lâquankaos {C}; zie ook Naamgeving in .

naamkunde:: onomastiyc {C}.

naamloos:: quanka-velp {I}.

naamplaatje:: quankaôrm {C}; (naambordje) sinn {C}.

naamval:: casus {C}.

naamwoord:: zelfstandig ~ (taalk: substantief): supstantiviy {C}, tiynelder {C}; als zelfstandig ~ (taalk: substantivisch): supstantivise {I}.

naar::

(bv) (=akelig) prylt {I}; (=akelig; beetje ziek) gôp {I}; (=vervelend) ék {I}; het is ~ om [in het water te vallen]: ef melde ék beri [tasse fesdu ef knurfel]; ik voel me ~: gress sen cente gôp.
(vz)
1. (richting) ~ [toe]: helkara {VZ}, 'kara {VZ} (spr); ik fiets ~ Fonistâ [toe]: gress pitte helkara Fonistâ; ~ welke: ~ de haven van welke plaats varen we?: kirro njebope fesennÿr port?; ik weet niet ~ welke haven we varen (naar de haven van welke plaats): gress nert tiffe, fesennÿr port kirro njebope; daar ~ toe (daarheen): hennâ {III}; hier ~ toe (hierheen): hân {III}; »waar C.2; »waar D.2;
2. (fig: richting) ~ toe (tot): tukst |tust| {VZ}; hij wendt zijn blik ~ mij toe (tot mij): do wente sener kûltâ tukst gress; waar moet dat ~ toe met al die criminaliteit (waar moet dat heen ...): kirro ventûs ÿrhenn lef tem cradef péršiytôcs?;
3. (=gelijk aan) fitfara {VZ}; dit verhaal is ~ (gebaseerd op) een oude sage: dena storâs melde fitfara eft liftkar yzlât;
4. (in overeenstemming met) juelira ón (vz-uitdr); je moet daar~ handelen: tu kafpainât juelira ón pana;
5. (bij zintuiglijke waarneming) lo {VZ}; dat smaakt ~ zeep: kâ cÿrstyne lo sep; het water ruikt ~ chloor: ef knurfel cÿrfûne lo clor.

naargeestig:: (somber stemmend) frumbiyl {I}.

naargelang:: naar »gelang van.

naarmate:: (al naar gelang) ÿchûg {VG}; hij wordt steeds zenuwachtiger, ~ de examendatum nadert: do melde nervossott, ÿchûg ef exâm-fort cÿrane; ~ het weer warmer wordt, ...: ef wónzol kjupt terat tinkere arfinelira, ...; ~ van: âfry xat rifo (vz-uitdr).

naast::

(bv) (=naastgelegen) kusamatiy {I}; de ~e toekomst: ef haiyrum arfinvelkiy; ten ~e bij: tarôiy {III}.
(vz)
1. (plaats) kusamat {VZ}; 'mat {VZ} (spr); ~ de schuur groeien drie eiken: kusamat ef kul dur ÿcs lelde; (=langs) ~ de schuur staat een hek: kusamat ef kul eft barera melde;
2. (fig) ovapiy {VZ} (betrekking); men spreekt hier ~ het Spokaans ook Pegrevisch: stus chaquinde kusami pegreviy ovapiy spokânda;
»ernaast.

naastenliefde:: urpiy {A; mv=enk}; vol ~: urp {I}.

naastgelegen:: (=naaste) kusamatiy {I}.

nabestaande:: (familie v iemand die overleden is) crûcher {C}.

Nabije Oosten:: Luft-Opper {G}, Tarô-Opper {G}; in het ~: fes Luft-Opper, fes Tarô-Opper.

nabijgelegen:: (in de buurt liggend) tarô {I; vt= danen; ot= wena}; de ~ brug: ef tarô pônt.

nabijheid:: xlÿ |X| {C}; in de ~ van (plaats): xlÿtiy |X| {VZ}; ik woon in de ~ van een postkantoor: gress zâre xlÿtiy eft pôstsért.

nabijkomen:: iemand/iets ~ (dichter bij iemand/iets komen): ilbaje luft rast/flaju {U}.

nablijven:: (alg: nog een tijdje blijven) tinde-blef {U}; (op school: voor straf) tôxe {U}; het ~ (op school): tôxos {C}.

nabootsen:: (=namaken) friyðovve {K}.

nabootsing:: (=namaak) friyðovvos {C}.

nabranden:: (blijven branden nadat vuur geblust is) bure-blef {E}.

naburig:: ÿksanu {I}.

nacht::

(22-4 uur) kÿl {C} (schr); van~ (die nog komen moet, of reeds aan de gang is): lelmo kÿl; afgelopen ~ (hedennacht): lâst kÿl; zo goed als elke ~ ('s nachts): kÿlas {III} (schr); elke ~: riyfain kÿlas; in de ~; als het ~ is: fes kÿl; (in spr wordt ipv kÿl[as] ook miskof[as] gebruikt om de gehele nacht v 22-4 uur aan te duiden);
(22-1 uur) miskof {C}; van~, heden~ (die nog komen moet, of reeds aan de gang is): lelmo miskof; van~, afgelopen ~: lâst miskof; zo goed als elke nacht ('s nachts): miskofas {III}; elke ~: riyfain miskofas; 's nachts (in een bepaalde nacht): fes ef miskof; ze wilden 's nachts in het bos gaan picknicken: óps probara beri piykniyke fes ef fôresta fes ef miskof; aanbreken van de ~: miskoffin {C}; gedurende de ~ (nachtelijk): miskofiy {I}; (in spr krijgt miskof[as] wel de uitgebreide betekenis v kÿl[as]: 22-4 uur);
(1-4 uur) palfû {C}; van~, heden~ (die nog komen moet, of reeds aan de gang is): lelmo palfû; van~, afgelopen ~: lâst palfû; zo goed als elke ~ ('s nachts): palfûtas {III}; elke ~: riyfain palfûtas;
(middernacht: precies om 24 uur) parâs {C}; om middernacht; zo goed als elke ~ precies om 24 uur: parâstas {III}; elke ~ precies om 24 uur: riyfain parâstas.

nachtduivel:: mara {Cef}.

nachtegaal:: ecér {C}, clynkyrre {C} (dl= Noordwest-Liftka) (L. Luscinia megarhynchos).

nachtelijk:: (gedurende de nacht) miskofiy {I}; »nacht.

nachthemd:: (=pyjama) miskofkas {C}.

nachtjapon:: vlurre {C}.

nachtkoekoeksbloem:: kolai hélfer {C} (L. Melandrium noctiflorum).

nachtmerrie:: kâslecc {C}.

nachtpauwoog:: grote ~: mikkelel vÿttiyrâ-flyddere {C} (L. Saturnia pyri).

nachtpot:: (=piespot) kvâlo {C}.

nachtschade:: (plant) miskofiðâf {C} (L. Solanum); zwarte ~: doffiy miskofiðâf (L. S- nigrum).

nachtverblijf:: miskof-meldos {C}.

nachtzwaluw:: Urapas-rolka {C} (L. Caprimulgus europaeus).

nadat::

(natijdigheid) mintof {VG}; ik zal verhuizen ~ ik met vakantie geweest ben (... na eerst met vakantie geweest te zijn): sértare gress, mintof gress venda helkara zirrot;
(=zodra [als]: momentaan, evtl met dt ek in hoofdzin) vel {DT}; het was gezellig ~ Petriy vertrokken was (omdat P. nu weg is, wordt het gezellig): ef vel meldo [ek] olla, Petriy pratilóme; Lerdu ging vioolspelen ~ ik binnenkwam (het beginpunt vh vioolspelen valt samen, of direct na, het moment dat ik binnenkom): Lerdu vel finna beri vjolamerre ek, gress arfinilóme fes;
(=toen: duratief, evtl met dt ra in hoofdzin) vel {DT}; het was gezellig ~ Petriy vertrokken was (geen relatie tussen P.'s vertrek en de gezelligheid): ef vel meldo [ra] olla, Petriy pratilóme; Lerdu speelde viool, ~ ik binnenkwam (geen relatie tussen mijn binnenkomst en het moment dat Lerdu viool gaat spelen): Lerdu vel vjolamerra ra, gress arfinilóme fes.

nadeel:: net-ypro {C}; in het ~ van: ûqu ef achômm rifo (met ideoantoniem karakter) (vz-uitdr); ; ten nadele van iemand: ûqu raster iyc.

nadelig:: nadelig/onvoordelig zijn||voordelig zijn: lânte {Uid}; .

nadenken:: ~ over: kuramiypare {K}; zonder na te denken (gedachteloos/roekeloos): qufs {I}; zonder ~ (machinaal): mipertosiy {I}; een ogenblik ~: eft miype-tiyn {C}.

nader:: mešanelira {I}; (verder, aanvullend) liliy {I; [mv=enk]); ~e informatie: liliyn informaša (mv); ~/bij elkaar brengen (fig): chabre {K; gst= chapp; vdw= chapor}; het ~ brengen: chabros {C}; je moet dit boek ~ bestuderen: tu armtstûderât mešanelira dena mimpit.

naderen:: (lett) chabôrte {K}, bôrte {K} (arch/poe); (dichterbij komen: terwijl men/het al in de buurt was) tarôe {U}; (fig) cÿrane {K}; de tijd nadert: ef fort cÿrane.

naderhand:: (=achteraf) blefÿrs {I}.

nadering:: (lett) chabôrtos {C}; (fig) cÿranos {C}.

nadien:: (=sindsdien) er kâ; erdo {I} (dl= Liftka/Brÿr).

nadoen:: (=imiteren) imitere |..ÿje| {K}, kerrpaine {K}; iemands stem ~: kerrpjôle {K}; hij doet Elsa's stem na (imiteert Elsa): do kerrpjôle Elsa; iemands bewegingen/gebaren ~: kerrutre {K; gst= kerrutt}.

nadraaien:: (machine: nog een tijdje blijven draaien) poire-blef {U}.

nadreunen:: (nog enige tijd blijven dreunen) crubune-blef {U}.

nadrogen:: (nog eens goed [af]drogen) kÿponje-blef {K; gst= kÿponn-blef; wst= kÿpon[j]•-blef}; het ~: kÿponjos-blef {C}.

nadruk::

(herdruk v boek) minkabi {C};
(fig: accent) purfa {C}, armtabaritos {A}; ~ leggen op (betonen): purfille {K}, armtabarite {K}; het ~ leggen: purfillos {A}.

nadrukkelijk:: (=pregnant) purfatiy {I}.

nadruppelen:: (nog enige tijd blijven druppelen) jepse-blef {E}.

naftaline:: nâftalynn {S}, ytterhydra {S}.

nagaan:: (lett: volgen) kafsompe {K}; (fig) xnebre {K; gst= xnepp}; kun je ~! (stel je toch eens voor!): bare armt ef câre!.

nagedachtenis:: lemnâs-ÿmpos {A}.

nagel:: (aan vinger/teen) klô {C}, šâg {C}.

nagelkruid:: gewoon ~: Benedictiy-krutt {C/S} (L. Geum urbanum).

nageltor:: (soort coloradokever) klô-snerf {C} (L. Leptinotarsa aurata).

nagemaakt:: kûratiy {I}.

nagenoeg:: vluf dus holfe (afk= v.d.h.).

nagerecht:: (dessert) dÿfer {C}.

nageslacht:: minuproje {C}.

naheffing:: (=navordering: v belasting) minhóf {C}; voor fiscale termen, zie .

Nahum:: (bijbel) Nahûm {N} (afk= Nah).

naïef:: (=kinderlijk) prôlaqut {I}.

najaar:: »herfst.

najaarsbeurs:: merfâsan {C}.

najagen:: (lett: =achternazitten) tukstfarte |..ksf..| {K}; (fig) kuravende {K}.

najaging:: (lett) tukstfartos |..ksf..| {C}; (fig) kuravendos {K}.

nakijken:: (verifiëren/opzoeken) zerfare {K}; (controleren [en corrigeren]) queffe {K}; het ~ (controle): queffos {A}; (met de ogen volgen) blefzerfe |..fs..| {K}.

nakomeling:: (erfgenaam) pirzovatjen {C}.

nakomen:: (zich houden aan) cÿrupjôce {K}; nakomen||verzaken (plicht ed): ÿrmanne {Kid}; .

nalaten:: (iets niet doen) fesitÿrre [beri/den] {K; gst= fesitÿr}; (gewoonte/plicht) mipsÿrte {K}; het ~ (gewoonte/plicht): mipsÿrtos {A}; (na overlijden) iets ~ aan iemand: kurapónze flaju furt rast {K}.

nalatenschap:: kurapónzos {C}, tokuramosÿ {C}.

nalatig:: rexu {I}.

nalatigheid:: rexuiy {A; mv=enk; rs= rexute}.

naleven:: cmerre {K}.

naleving:: cmerros {A}.

nalopen:: (lett) farte-minkÿr {K}; (fig: behartigen, controleren) lâlate {K}.

namaak:: (=imitatie) imitašo {C}; (=nabootsing) friyðovvos {C}; ~• (schijn•): to• {PX.zn/add} (prod bij zn; minder prod bij add, vgl •erÿ).

namaken:: (=nabootsen) friyðovve {K}.

name:: ten ~ van: fes ef quanka rifo (vz-uitdr) (afk= feqr); met ~ (vooral): messe {III}, katô {I}, kimor {I}; met ~ als (zeker/vooral als): messe fara; met ~ genoemd: kimoriy {I}.

namelijk:: (te weten) tiffelira {III} (afk= t/lira); (ofwel) fôlge kâ (afk= f.k.); (met andere woorden) gress-reppe |ges-| {III} (afk= gr.r.); (reden, verklaring) ik blijf thuis – het regent ~: gress tinde fesért – ef bidale, gress reppe; hij is schatrijk, want hij is ~ een notaris: do melde jôl-ielba, fôlge kâ do melde eft notarrs; (opsomming) er zijn in Amahagge twee universiteiten, ~ de Rijksuniversiteit en de Economische Universiteit: ber Amahagge ten universitiys melde, tiffelira ef Stat-universitiy ur ef Ekonomiy-ôc.

Namen:: (stad in België) Namiyrn {G}.

namens:: (in naam van) quân {VZ}; ik wens je geluk ~ mijn hele familie: gress jurestiye tu quân sener pijâ fatasôr.

Namibië:: Namibiy {G}.

Namibiër:: Namibiyno {Cef}.

Namibisch:: (bv) namibiy {IIef; mv=enk}; ~e vrouw: Namibiyna {Cef}.

Napels:: Napoliy {G}; Napoll {G} (arch).

napraten:: (zeggen wat een ander zei) kurapjôle {K}; het ~: kurapjôlos {C}; (nog een tijdje blijven [om te] praten) pjôle-blef {U}.

nar:: lûf {C}.

narcis:: aðéliy {C}, jerrðe {C} (L. Narcissus pseudonarcissus); witte ~: blakker aðéliy (L. N- poeticus).

narcotica:: (verdovende middelen) druge {C}, tomissisÿ {C/S}.

narekenen:: (ter controle) note-hÿ {K}; (opnieuw berekenen omdat het zeker is dat de berekening niet klopt) note-kaf {K}.

narennen:: zyle-minkÿr {K}.

narigheid:: ék {Aef}, pryltiy {A; mv=enk}; (=ellende) prâðâ {C}; (=leed) krôsta {SC}; iemand die altijd ~ ondervindt: krôsta-slaviy {C}.

nasaal:: (zn; neusklank: m, n) nesos {C}.

naschrift:: (PS) dÿfo-mux {C} (afk= DM).

naschrijven:: (=overschrijven) kerrstinde {K}.

naslagwerk:: jesmip {C}.

nasleep:: (fig) trunn {C}.

nasmaak:: fôlge-lâs {C}.

naspeuren:: (=onderzoeken) cÿrzvoge {K}.

naspeuring:: (=onderzoek) cÿrzvogos {A}.

nat:: ošo {I}; ~ zijn: ošoe {U; gst= ošo[t]}; het zilte ~ (= de zee): ef sel wik; nat||droog: nériy {Iid}; .

natekenen:: présizare {K}; (overtrekken: op transparant papier) mitadrave {K}.

natie:: spiratso {C} (gehele bevolking die de staat vormt).

nationaal:: aquonda {I}.

nationaliseren:: (tot staatsbedrijf maken) cômpande {U}.

nationalisering:: (het tot staatsbedrijf maken) cômpandos {A}.

nationalist:: aquondatjen {C}.

nationalistisch:: (politieke opvatting) našonalistise {I}.

nationaliteit:: aquondatiy {C}.

natrium:: natrym {S}.

nattigheid:: ~ voelen (lont ruiken): ef melde mip ef covent.

natura:: in ~: fara ming gaf.

naturaliseren:: zampôrare {K}.

nature:: van ~: âfry ef šaðôr.

naturel:: (=puur; onvermengd/ongerept) emlot {I}.

natuur:: šaðôr {C}.

natuurbeschermer:: šaðôr-ziller {C}.

natuurgebied:: šaðôr-terÿnn {C}; zie ook Natuurgebieden in .

natuurgetrouw:: šaðôrerÿ {I}.

natuurkunde:: fysika {C}.

natuurkundig:: fysikaiy {I}.

natuurkundige:: fysiker {C}.

natuurlijk:: (vlgs de natuur) šaðôriy {I}; (normaal: vlgs de natuur) nôrmala {I}; (vanzelfsprekend) pirandoka {III}, doka {III} (spr); ja ~ (jazeker): fÿpÿjÿf {I}; ~e grens: traiy-fini {C}.

natuurreservaat:: (nationaal park) zille-areû {C; rs= ..-areût} (afk= ZA); zie ook Natuurreservaten in .

natuurschoon:: šaðôr {C}, šaðôr-tonn {C}.

natuursteen:: ciykolini {C/Sef}.

natuurstenen:: (v natuursteen gemaakt) ciykolini {I}.

natuurverering:: šaðôr-ergâs {C} (zoals de Ergynne voorschrijft).

natuurverschijnsel:: šaðôr-enter {C}; wonderlijk ~ (natuurwonder): šaðôr-tiraniy {C}.

natuurwonder:: šaðôr-tiraniy {C}; zie ook Natuurwonderen in .

Nauru:: Naru {G}.

nauw:: eng {I}.

nauwelijks:: (=amper) quoss {I}; quoss nert.

nauwgezet:: (=stipt) višola {I}; (=serieus) višola {I}; priy {I; mv=enk} (arch/dl= West-Liftka); niet ~ (slordig, nonchalant): nevišola {I}.

nauwgezetheid:: (=stiptheid) višoll {C}; geen ~ (slordigheid, nonchalance): nevišoll {C}.

nauwkeurig:: (=haarfijn) engfartiy {I}; (=secuur) ypâramiy {I}; ~ te werk gaan: ypârame {U}; (=precies) kvópus {I}.

nauwkeurigheid:: (=accuratesse) ypâramos {A}; ~ beogen: ypârame {U}.

nauwlettend:: remarciy {I}, rÿvors {I}.

navel:: élepp {C}.

navelstreng:: qugiys {C}.

navertellen:: (vertellen wat reeds eerder verteld/geschreven is) kurarafane {K}.

navigatie:: navigašo {C}.

navigatiesysteem:: navi-systemm {C} (zoals TomTom).

NAVO:: Nutter-atlântise Xôlaja-ôrganisašo {N} (afk= NAXÔ); NAXÔ {N}.

navordering:: (=naheffing: v belasting) minhóf {C}.

navraag:: mitalinnos {C}, linnaros {C}; ~ doen bij: linnare {K}.

navullen:: (nogmaals vullen) ÿrge-blef {K}.

naweeën:: (=nawerking) mipquglos {C}.

nawerken:: mipqugle {U; gst= mipqugg}.

nawerking:: (=naweeën) mipquglos {C}.

nazeggen:: reppe-tâzjiy {K}.

nazenden:: blefzâlbinase |..fs..| {K}.

nazending:: blefzâlbinasos |..fs..| {C}.

nazi:: nazi {C}.

nazingen:: chafoste-tâzjiy {K}.

Neckar:: (rivier) Neckar {G}.

necrologie:: nekrolôiy {C}.

nectar:: (vocht uit bloemen) nektâr {S}.

nectarine:: (vrucht) nektarynn {C}.

nederig:: dvâren {I}.

nederlaag:: sta'inn {C}, ÿkéf {C}.

Nederland:: Nelandes {G}.

Nederlander:: Nelando {Cef}.

Nederlands::

(zn: taal) nelant {C};
(bv) nelandes {IIef}; ~e vrouw: Nelanda {Cef};
~e Antillen: Nelandes-Antills {Gmv}; (bewoner) Nelandes-Antillo {Cef}; (bewoonster) Nelandes-Antilla {Cef}.

nederzetting:: (alg: bewoonde plek) plas {C}; (=fort) fôrt {C}.

nee:: noft {III}, neû {III} (spr); (na ontkennende vraag) siy {III; [mv=enk]}; kom je niet? – nee (ik kom niet): aftel tu nert arfine? – siy.

neef:: (zoon v broer/zus) nefwaler = suwaler (sualer) {C}; (anders dan zoon v broer/zus) oluquy {C; rs= oluqute}.

neen:: »nee.

neer:: (naar beneden) cor {III}.

neerbuigend:: (fig: =minachtend) ytra {I}.

neerdalen:: (=afdalen) idexâmée {U}; »dalen.

neerdaling:: (=afdaling) idexâméos {C}.

neergang:: »achteruitgang.

neerhalen:: (kritiek leveren) fâlmpe {K}.

neerhaling:: (slechte kritiek) fâlmpos {C}.

neerkijken:: op iedereen ~d (zichzelf superieur voelend): ytraiy {I}.

neerklappen:: (=neervouwen) folte-tûgt {K}.

neerkomen:: ~ op (lett): kaftuše {K}; ~ op (fig): yae {K; gst= yat; vdw= pya of regelm.}; dat komt op hetzelfde neer (dat is lood om oud ijzer): ef yae ef šôt.

neerkrabbelen:: scâšare {K}.

neerleggen:: pilde {K}; het ~: pildos {C}; (fig) hij heeft de beschuldigingen naast zich neergelegd: do ef ÿrgyrosz paine fesdu ef rofaakora; de mijnwerkers hebben hun werk neergelegd (ze staken): ef umynasts sener ÿrôm miptrekke; »leggen.

neerslaan:: (met knuppel of vuist) kânte {K}; (v opstand) corbyte {K}; (vd ogen) pildare {K}, ideûese {K}; (v chemische stof) rékófe {U}.

neerslachtig:: ripâlsa {I}; (=bedrukt) pôšidde {I}.

neerslachtigheid:: ripâlsa {Aef}.

neerslag:: (regen/hagel ed) overcho {C}; (chemische afzetting) ðobiyros {C}; (=afzetting/corrosie/condens) rékóf {Sef}; bedekt met ~: rékóf {I}.

neersteken:: (met mes) texôte {K}.

neerstorten:: (vliegtuig) flûfe {U}.

neerstorting:: (vliegtuig) flûfos {C}.

neerstrijken:: (lett: vogel) bye {U; gst= byt; vdw= byjet}; het ~ (lett: vogel): byos {C}; (zich vestigen, gaan zitten) kafblôfe {U}.

neervallen:: tasse {U}; (op de grond vallen) ef tasse kafonn ef pazzosti; hij valt dood neer: do tasse koffon; hij valt bruusk op de stoel neer: do sôge krôk kafonn ef ferdu.

neervouwen:: (=neerklappen) folte-tûgt {K}.

neerwaarts:: (=omlaag) ryses {III}; tûgt {I}; ~e druk: tûgtpres | ..gp..| {C}.

neerzetten:: (alg: =plaatsen) sÿrte {K}, ðobiyre {K}; het ~: ðobiyros {C}; (op tafel ed) paine-kaf {K}; (opslaan v tent) azerše {K}.

negatief:: (zn) tygtjafoto {C}; (bv: =ontkennend) negateff {I}.

negen:: (9) nyn {TW}.

negentig:: tenrân-erg-fâr {TW} (=72+14+4); (rekenkundig) nynsa {TW}.

negenvoud:: nyntimiy {C}.

neger:: nyker {C}; (pej: zwarte) doffiy {C}.

negeren:: co'ifche {Krs; gst= coift; wst= co'if•; vdw= co'ifcer}; het ~: co'ifchos {A}; (geen acht slaan op) xliffašene |X| {K}.

negerin:: nykera {C; mv= nykerÿ}.

negering:: xliffašenos |X| {A}.

Nehemia:: (bijbel) Nehemja {N} (afk= Neh).

neigen:: ~ naar (de neiging hebben om): buge helkara {E}; (fig) ~ tot: bugare {K}.

neiging:: (fig) flectros {A}, bugos {A}; de ~ hebben om: buge helkara {E}, buge beri {U}.

nek:: (=hals) ÿrk {C}.

nemen:: (=pakken) putte {K; vdw= potter}; (v foto) reve {K}; (beschouwen als) werôxe {K}; ik neem zijn aantijgingen zeer serieus: gress werôxe groft ulotosz lo terat serio ki; ze neemt vaak de trein: eup putte lilt ef treno; tot zich ~ (opnemen): fesubere {K}; uit de zak ~ (vooral uit jaszak ed): idesakoe {K}; het uit de [jas]zak ~: idesakoos {C}; iets voor lief ~: ef putte flaju na quista; het ~: puttos {C}; dat neem ik niet!: gress nert wygce!; »hechtenis; »vertrouwen.

neo•:: neo• {PX}; (bijv) liberaal/neoliberaal: liberala/neoliberala.

neoliberaal:: neoliberala {I}.

Nepal:: Nepall {G}.

Nepalees::

(zn: bewoner) Nepalann {Cef};
(bv) nepall {IIef}; Nepalese vrouw: Nepalana {Cef}.

Neptunus:: Neptunes {N}.

nerf:: (v blad) nerfiy {C}.

nergens:: flâme {I}; hij interesseert zich ~ voor/voor niets: do sen [nert] interesere armt flâjû = do sen interesere armt nÿf tiyns; hij wordt ~ meer uitgenodigd: blul invóbelije dôe éfti flame.

nering:: (=bedrijf) safôt {C}.

nerts:: Amerikaanse ~: miynkiy {C} (L. Mustela vison).

nerveus:: (=zenuwachtig) nervoss {I}; (=opgewonden) laterelira {I}.

nervositeit:: (=zenuwen) nervossiy {A; mv=enk}.

nest:: (vrnl v vogel) nesta {C}; hij heeft zich in de ~en gewerkt: do melde zléf ef werviy.

nestelen:: neste {U}.

nestgat:: (in boom) tuforp {C}.

nestkastje:: (tegen boom/muur: voor vogels/vleermuizen) horp {C}.

net::

(zn)
1. (weefsel met mazen) fiyrk {C}, qundré {C};
2. (visnet) qundré {C}; de ~ten uitwerpen (visser): qundrée {U};
3. (telefoon/spoorwegen ed) fiyrkos {C}.
(bv)
1. (=juist) ÿrô {III}; (op een haar na) jen wâlkân; hij miste nét de lantaarnpaal: do ef mirrâtat rytle jen wâlkân; ~ ... (=vlak ...): ta ... rô {III} (samen met vz); ~/onmiddellijk onder de grond: ta zjoba rô ef pazzosti; ~ iets (een beetje: voor een trap v verg): vlo {II}; Jâns auto rijdt ~ iets sneller dan de mijne: Jânex ef oto ufire vlo vita terat dus ef kostiy paine; ~ niet (juist niet): ÿrô noi; nu ~ niet (juist niet): bloirâ noi; net zo'n ... als: eft loiy ... lo; ik heb ~ zo'n/een zelfde broek gekocht als jij aanhebt: gress eft loiy bof lorerde lo tu lelperre-armt; ~ zo als (lijkend op): lo {VZ}; Mariy praat ~ als een politicus (ze is GEEN politicus): Mariy chaquinde lo eft politiycera; »evenals; »doen 7; »zomin;
2. (=netjes) (ordelijk/beleefd/verzorgd) tiyt {I}; (=schoon) sâvriy {I; [mv=enk]}; (keurig/behoorlijk/gepast) penða {I}; ~ aangekleed: âpor {I}; niet ~ (onzindelijk): nesâvriy {I; [mv=enk]}.

netel:: notte {C}.

netelcel:: prola-sel {C}.

netelig:: (=hachelijk) ôtel {I}, fegg {I}; (=lastig) mâltefiy {I}.

netheid:: tiytiy {A; mv=enk}.

netje:: (om iets in te stoppen of te verpakken): qundrélot {C}; een ~ sinaasappels: eft qundrélot lef quariycôs.

netjes:: (ordelijk/beleefd/verzorgd) tiyt {I}; (=schoon) sâvriy {I; [mv=enk]}; (keurig/behoorlijk/gepast) penða {I}; ~ aangekleed: âpor {I}; niet ~ (onzindelijk): nesâvriy {I; [mv=enk]}.

netnummer:: (kengetal: v telefoon) interhor {C}; zie ook Netnummers in .

netspanning:: (officiële benaming) elektrisitiy-miltefiy {C}; elmiltefiy {C} (afk= elmil of EM).

nettenboeter:: qundré-nier {C}.

netto:: nettô {I}.

netvlies:: (oog) retina {C}.

netwerk:: (relaties/computer ed) tofiyrkÿ {C}.

neuken:: stude {K} (vulg), râke {K} (vulg), esse {K} (vulg; in samenstellingen vaak afgekort tot S, met de betekenis "seks", zoals S-bar = seksclub); [liggen te] ~: nescléne {U} (euf).

neukpartij:: (=geneuk) studos {C} (vulg), râkos {C} (vulg).

neuriën:: nyrne {U}; (zachtjes zingen) mebje {U; gst= mepp}.

neurologie:: nurolôiy {C}.

neuroloog:: nurolôche {C}.

neus:: nes {C}; de ~ snuiten: nescléne {U}; rode opgezwollen ~ (drank/verkoudheid): slÿf-nes {C}; iemand bij de ~ nemen (foppen): xozjare rast {K}; ef cye raster gôl scôl; het boek ligt voor je ~ op tafel: ef mimpit melde kaf ef keldra ón tu; hij werd [op straat] voor onze ~ neergestoken: blul texôtalije dôe kaf ef mirra ón kirro (ón ... gaat in deze constructies altijd samen met een plaatsbepaling).

neusgat:: wiyft {C}.

neushaai:: nes-haje {C} (L. Lamna nasus).

neushoorn:: rinoserôs {C}.

neutraal:: nutraliy {I}.

neutraliteit:: nutralitiy {C}.

neutrino:: nutrino {C}.

nevel:: bót {C/S}; (=mist) douba {C/S}; (mistslierten boven moerassen) gâûc {S}; er hangt een dikke ~: ef doube graviy.

nevelig:: (=mistig) neldiy {I; [mv=enk]}, doubiy {I}.

nevelsliert:: bóta {C}; ~en (boven moeras): gâûc {S}; (beschenen door de [volle] maan) dro {C; mv= drâs}.

nevelzwam:: bóta-chént {C} (L. Lepista nebularis).

neven•:: (bij•/ondergeschikt) nef• = su• {PX}; (expliciet ernaast) ata• {PX}.

nevenschikken:: (taalk) atakoffe {K}; ~d voegwoord: atakoffe-yplemerer {C}.

nevenschikking:: (taalk) atakoffos {C}.

nevenvertrek:: nefmittus = sumittus {C}.

nevenvorm:: (een vorm die naast een andere vorm bestaat) atavobaros {C}.

Nevis:: Nevis {G}.

New York:: Nie-York |-jôrk| {G}.

Nicaragua:: Nicaracc {G}.

Nicaraguaan:: Nicaracann {Cef}.

Nicaraguaans:: (bv) nicaracc {IIef}; ~e vrouw: Nicaracana {Cef}.

nicht::

(dochter v broer/zus) nefûsto = suûsto {C}; (anders dan dochter v broer/zus) šâfla {C};
(homoseksueel) âgy {C} (pop); dvâfâ {C} (pej).

nicotine:: nikotynn {S}.

niemand::

(enk) (geen mens) râste {ZV; gnp= râster; rs= râsté}; râst {ZV} (dl= Ales/Jelafo); (in spr evtl met extra ontkenning nert); ~ kan zoiets goedkeuren: râste [nert] quistarecû fitaju; ~s jas mag in de gang hangen; ~ mag zijn jas in de gang hangen: râster kas menkeratog fes ef tult; ~ behalve/dan Petriy: Petriy ur râste; ~ anders: râste hinta ef = râste hintaf;
(mv) (niets en/of niemand) nÿfs {ZV; gnp= nÿfse; gnz= nÿfsÿr; rs= nÿfes}; het was doodstil, van ~ was enig geluid te horen: ef meldo ryje-lirdef, nÿfser mabysz kettelira nuto; (gnz nÿfsÿr wordt ook gebruikt bij referentie aan zowel personen als zaken:) van niets of ~ was enig geluid te horen: nÿfsÿr mabysz kettelira nuto.

nier:: (orgaan) snul {C}.

niertjes:: (om te eten) snultiyse {C/S}.

niesbui:: (=genies) estos {C}.

niesen:: este {U}.

nieskruid:: stinkend ~: afdrah-krutt {C/S} (L. Helleborus foetidus).

niet::

(alg) nert {III} (staat VOOR het predicaat dat ontkend wordt:); hij zal ~ komen: nert arfine do; ik wil de krant ~ lezen: gress nert trempavy ef quiyrda; hij zal zich ~ wassen, omdat ...: do sen nert di vel luktu, ...; (als het predicaat een infinitief bevat, ontkent nert dit infinitief:) ik probeer om ~ te lachen: gress nert trije beri obezjere; (vgl) ik probeer ~ om te lachen: gress nert trije, den [gress] obezjere; het is beter om ~ te roken: ef nert melde gulder beri uokke;
(emfatisch) noi {III} (mag zowel VOOR als ACHTER het predicaat geplaatst:) hij komt NIET: do arfine noi = do noi arfine; (als tegenstelling v wel = iftam:) ik ga [wel] naar de bioscoop en Jân ~: gress vende iftam helkara ef dokerat ur Jân noi;
(bepalingen bij "niet") absoluut ~ (geenszins): pasoðami {I}; beslist ~ (allesbehalve): pasot {III}; echt ~ (zeker niet, beslist niet): quista noi; helemaal ~ (in genen dele): net-katô {III}; maar ~ (een langdurige/moeizame geschiedenis): nert ... quista liyrs; de verkoop wil maar ~ vlotten: ef póbaros nert pónze quista liyrs eft stala; hij wil het maar ~ vertellen: do nert rafanavy ef quista liyrs; meestal ~: šalo noi; misschien ~: noi curmel; nu ~: noi ral; ook ~ (evenmin): iygte {I}; noi kerru; over het algemeen ~: gei noi; stellig ~: noi gû; toch al ~: noi uss; vaak ~: lilt nert;
("niet" als bepaling) ~ altijd: noi riyfain; ~ één: nÿf effer {OV} (enk-semc/abstr; stoff; mv); hij heeft ~ één boek: do lelperre nÿf effer mimpits; ~ eens: calyje noi; ze voelde het ~ eens: eup orenplo ef calyje noi; ~ of nauwelijks: noi ur quoss; ~ vaak: noi lilt; ~ waar! (welnee!): otse noi! = otse noft! {III}; ~ zo: niye {III; mv=enk}; ik vind zijn tekening ~ zo mooi/minder mooi: gress cônsidere groft dravos lo niye hordâ;
(idioom) is 't ~? (hè?: na aftel-vraag, bedoeld om een bevestiging ve vermoeden te krijgen): klojâs?; je bent [toch] van plan om een nieuwe auto te kopen, ~?: aftel tu ytende beri lorerde eft kleter oto, klojâs?; Elsa is gauw moe, vind je ~?: aftel Elsa hômbae gesvint, klojâs?;

»lang 4; »maar; »meer B; »nog; »zo 1/4.

niet-drinker:: (=geheelonthouder) (schr) utétjôl {C}; (spr) nert-pliyfonatjen {C}.

nietig:: jafaystâ {I}; (=onbeduidend) prôx {I}; (=futiel) flâjûtiy {I}; ~ zijn (onbeduidend zijn): fitajute {U}.

nietigheid:: (=futiliteit) flâjûter {C}; (=kleinigheid) fitajutiy {Aef; mv=enk}.

nietigverklaring:: nejuftos-declaros {A}.

nietje:: (in papier) rašes {C}.

nietmachine:: rašes-âparatâ {C}.

niet-roker:: (iemand die niet rookt) nert-uokkatjen |-wo..| {C}.

niets:: flâjû {ZV; gnz= flâjûcÿr; rs= flâjûte}; (enk: in spr evtl met extra ontkenning nert) ik zei ~: gress [nert] reppo flâjû; hij interesseert zich voor ~/nergens voor: do sen [nert] interesere armt flâjû = do sen interesere armt nÿf tiyns; ~ zal er overblijven als men iets verwoest: kurame flâjû, stus di tjestrofilóme flajue (rs!); ~ dan narigheid: pryltiy ur flâjû; helemaal ~: nert ér tiyn; ze snapt er helemaal ~ van: eup xâre quista flâjû; ~ anders dan: ur noi kûf; het ~ (vacuüm): flâjûiy {Aef; mv=enk}; (samen met zelfst gebruikt add) er staat ~ interessants in dit boek: nÿf mesÿa tiyns melde fes dena mimpit; er is ~ moeilijks aan: nÿf diffiyk tiyns melde lef ef; iets voor ~ (of zonder uitwerking) doen (nutteloze handeling verrichten): quzéše [beri] {U}, quzerše {U} (arch); hij maakt zich voor ~ boos: do quzéše beri vrontese; ik heb de brief voor ~ geschreven: gress ef letra quzéše beri stinde; dat is ~ voor jou (niet aan jou besteed): ef nert melde ón tu; ik geloof er ~ van: gress hozâve nÿf tiyns; ik weet van ~: gress tiffe nÿf tiyns; helemaal ~: nert ér tiyn; nog ~: strâ ... flâjû; voor ~ (gratis): yze {I}; voor ~ (tevergeefs): rikorfiy {I; [mv=enk]}; niet voor ~ (terecht): iyziy {I; [mv=enk]}; het is niet voor ~ dat ik ...: ef melde noi furt flâjû, den gress ... (er is een goede reden waarom ik ...; géén lira-constructie!); »niks; »niemand 2.

nietsnut:: tós {C}, muslé-larder {C}; (onbelangrijk/onbetekenend persoon) évumene {C}.

nietsvermoedend:: (nergens van bewust) nequiqu {I}.

niettegenstaande:: ~ ... (in weerwil van ...): ... âst ef urâðos = âst ef urâðos frópjÿ ... (vz-uitdr) (afk= â.e.u.); ~ het slechte weer ging hij uit: ef tildâ wónzol âst ef urâðos, do mipvendo = do mipvendo âst ef urâðos frópjÿ ef tildâ wónzol.

niettemin:: ni {III}.

nietwaar:: ~? (vind je [ook] niet?): otse rof (ter verkrijging v bevestiging vh voorafgaande).

nieuw:: kleter {I}; klet {I} (arch); nieuw||oud: hops {Iid}; .

nieuwbouw:: clobjiyt {C}.

Nieuw-Caledonië:: Nie-Caledoniy {G}.

Nieuw-Caledonisch:: (bv) nie-caledoniy {IIef; mv=enk}.

nieuweling:: (=beginneling) finnatjen {C}; (iemand die net gekomen is) mešaner {C}.

nieuwigheid:: kletera {C}.

nieuwjaar:: kleterzemp {C}, niezemp {C}.

nieuwjaarsdag:: kleterzempof {C}, niezempof {C}.

Nieuwjaarsdag:: Kleterzempof {N} (officiële feestdag, winkels beperkt geopend).

nieuws:: (=nieuwsbericht) kletertiyn {C}; (=bericht) tÿden {C}; in het ~ komen te staan: ef sette kaf ef kletertiyn; zie ook Nieuws in .

nieuwsbericht:: kletertiyn {C}.

nieuwsbrenger:: (=boodschapper) tÿden-dragjer {C}.

nieuwsbrief:: kleterafiy {C}.

nieuwsgierig:: cÿrygâ {I}, piptif |pitif| {I}.

nieuwsgierigheid:: cÿrygâiy {A; mv=enk}; ~ met onzekerheid (Erg): tiyffóte {S}.

nieuwtje:: (wetenswaardigheid; spr) netâs-tustu {C}.

Nieuw-Zeeland:: Nie-Zeelandes {G}.

Nieuw-Zeelander:: Nie-Zeelando {Cef}.

Nieuw-Zeelands:: (bv) nie-zeelandes {IIef}; ~e vrouw: Nie-Zeelanda {Cef}.

Niger:: Nigriy {G}.

Nigerees::

(zn: bewoner) Nigriyno {Cef};
(bv) nigriy {IIef; mv=enk}; Nigerese vrouw: Nigriyna {Cef}.

Nigeria:: Nigeriy {G}.

Nigeriaan:: Nigero {Cef}.

Nigeriaans:: (bv) nigeriy {IIef; mv=enk}; ~e vrouw: Nigera {Cef}.

nihil:: (=nul) zerâ {TW}.

nijd:: (sterke haat) orgt {Aef}; vol ~ (haatdragend): orgt {I}.

nijdig:: (erg kwaad) aingry {I}; ~e vrouw (ruziezoekend wijf): west-boert {C}.

nijgen:: (lett: buiging maken) roe {E; gst= rot}.

nijging:: (lett: =buiging) roos {C}.

Nijl:: Nila {G}.

nijlpaard:: prusot-blof {C} (L. Hippopotamus amphibius).

nijpend:: (gebrek) châfelira {I}; (gebrek/koude) gârpiy {I}.

nijptang:: chiypafex {C}.

nijver:: (=noest) ustut {I}.

nijverheid:: yrnula {C}, dreuteren {C}.

nikkel:: (metaal) vliytšo {Sef}; van ~ gemaakt (nikkelen): vliytšo {I}.

nikkelen:: (van nikkel gemaakt) vliytšo {I}.

niks:: (afkeuring) ik vind dat [helemaal] ~: na gress mittof melde [pijâ] pinkos; (goedkeuring: dat is heel wat) dat is niet ~: ef melde noi eft velp honâ; (het tegendeel blijkt waar) ik dacht dat ik je een plezier deed, maar ~ hoor!: gress miypa, gress joiy quglelira ón tu, [t]ur nÿf scrâl hents; »niets.

nimf:: nimpf {C}.

nimmer:: (=nooit) kvâ[e] {III}, bzovy {III}; zoals ~: iyrte {I}; »nog.

nippen:: (met kleine slokjes drinken) smege {K}.

nis:: (inham: in muur) mér {C}; een ~ IN de muur: eft mér MIP ef krur.

nitraat:: nitratiy {S}.

nitriet:: nitritiy {S}.

Niue:: Nijue {G}.

niveau:: nivo {C}; van ~ (hoogstaand): yrsmÿriy {I}; van ~ zijn (gehalte hebben): oare {U}.

noch:: ~ ... ~: tôje ... frân {VG} (uitsluiting); ~ Drys ~ Nest kan (enk!) komen: tôje Drys frân Nest arfinecos (mv!).

nodeloos:: kvât {I}.

nodig::

(=noodzakelijk) nestiy {I}; [hoog]~ (wat ~ gedaan moet worden): lamir {I}; een hoognodige schilderbeurt: eft lamir verfutos; zo ~ (desnoods): nestiyelira {III};
~ zijn: (zaak zijn om) nestiye [beri] {U}; het is ~ dat hij komt: do nestiye beri arfine; het is ~ dat je meehelpt: tu nestiye beri cÿrtire-ral; er is veel geld ~ (met nadruk op doel waarvoor het bestemd is): pert smurf nestiye;
~ zijn: (behoeven) morde {U}; (verplichte kerndeletie in den-zin:) je bent ~ om mee te helpen: tu morde den cÿrtire-ral; er is veel geld ~ (met nadruk op huidig gebrek): pert smurf morde;
~ hebben: (behoeven) mennirre {K}; (niet kunnen missen; het moeten hebben van; er niet buiten kunnen: v iets wat je al hebt): nirre {K}; ik heb veel geld ~: gress mennirre pert smurf; we hebben het geld zo hard ~: kirro mennirre jazy graviym ef smurf; het huis heeft een schilderbeurt ~: ef sért mennirre ef verfutos; Alas heeft het toerisme ~ (moet het hebben van het toerisme: Alas leeft al van het toerisme, maar zou niet zonder kunnen): Alas nirre ef jola-tupplipos; (vgl) Alas heeft het toerisme ~ (er is nu [nog] geen toerisme in deze stad): Alas mennirre ef jola-tupplipos;
~ maken: riffe perkos ón; het geldgebrek maakt bezuinigingen ~: ef nâsmurfe riffe perkos ón huarosz;
~ (noodzakelijk) worden: nestiyare {U};
~ vinden: (gewenst achten) jóchée [beri/den] {K; vdw= jóchet}.

noemen:: kimore lo {K}; zij noemt haar poes Pluisje: eup kimore sener dôf lo Pluss; terloops ~ (aanstippen): ÿrlânte {K}; niet ~ (overslaan): pâsere {K}; Petriy wordt niet genoemd (ze slaan Petriy over): óps pâsere Petriy; met name genoemd: kimoriy {I}; »genoemd.

noemenswaardig:: niet ~: nert ÿrlânt'kurre {I}.

noemer:: (=onderste getal in een breuk) spert-bas {C}.

noest:: (=nijver) ustut {I}.

nog::

(alg) velk {I}; (op een bepaald ogenblik) weet je ~ wel dat wij daar geweest zijn?: aftel tu tiffe velk den kirro meldo kusama?; (in verleden of toekomst) ik heb hem gisteren ~ gezien: gress do méte velk hols; hij zal me later ~ dankbaar zijn: melde do velk merdišof helkara gress fiseronam; ~ een fijne avond!: olla luppor kelt! (wens voor een avond die nog moet komen); (bovendien) ~ 3 andere mensen: velk 3 lelpiru veldurs; (graad; vergelijking) het zal straks ~ harder gaan regenen: kelt ef di bidalu velk hups terat; ~ een keer (=nogmaals); ~ eens: hÿ {I}; wil je ~ een pilsje?: aftel tu bladide eft hÿ bjerr?; hij bood mij ~ [eens] tien herco: do hÿ 10 herco ozyre ón gress (bovenop het eerder geboden bedrag); ~ maar, ~ slechts: velk tuffianto; ~ altijd/steeds: alt {III}; ~ altijd iemand: alt rast = âlte râst[e]; ~ altijd iets: alt flaju = âlte flâjû; ~ nooit/nimmer: âlt[e] {III}; ~ wel (zo lang als het duurt): stra {III}; de zon schijnt ~ wel (maar het ziet er naar uit dat het spoedig betrekt): ef kôbo nÿle stra; alleen ~ maar: ne'âma velk; hij durft alleen ~ maar met zijn moeder boodschappen te gaan doen: do dare beri pónze lebetjusz ne'âma velk ðônosef ef sientur; natuurlijk weet ik ~ wel hoe je heet: pirandoka gress tiffe velk jazy, kluft tu pe ef; ook ~, verder ~ (bij een opsomming): kerru fit; een collectie schilderijen en ook ~ wat oude boeken: eft colyos rifo platiranûe ur kerru fit gopirus liftkar mimpits; »niets; »straks; »veel;
(met "niet"): ~ niet (maar later wél): strâ[e] {III}; ~ lang niet: pijâ strâ[e]; ~ net niet (het scheelt niet veel of ...): hae {III} (arch); ~ [steeds] niet (wat je wel zou verwachten): noi alt {III}; halverwege de wandeling zijn we ~ niet moe: holfplepiy ef promirret kirro melde strâ hômba (maar wellicht zijn we ná de wandeling wel moe); na de lange wandeling zijn we ~ steeds niet moe: mintof ef paqur promirret kirro melde noi alt hômba (we hadden verwacht moe te zijn, maar dat is niet zo).

noga:: noga {S}; stuk ~: nogatiyn {C}.

nogal:: armtzerfelira |andzer..| {I}; har ef tork (afk= h.e.t.); deze auto is ~ langzaam: dena oto melde har ef tork lôftquar.

nogmaals:: hÿ {I}.

nok:: (v dak) râstiym {C}.

nokbalk:: (v dak) spinner {C}.

nomade:: (=zigeuner) nomâde = nomâte {C}.

nominaal:: nominale wortel (taalk: niet-afgeleid en niet-samengesteld substantief, zoals sért = huis): tiyn-moftos {C}.

non:: (RK) nuna {C}; (Erg) rifiy {C}.

non-actief:: idetnÿror {I}; op ~ stellen: idetnÿre {K}.

nonchalance:: (=achteloosheid) brenjer {A; mv=enk}; (=onverschilligheid) eargiy {A; mv=enk}; (onzorgvuldigheid) nelabinâriy {C}; (slordigheid, geen nauwgezetheid) nevišoll {C}.

nonchalant:: (achteloos) brenjiy {I; [mv=enk]}; (onverschillig) earg {I}; (onzorgvuldig) nelabinâr {I}; (slordig, niet nauwgezet) nevišola {I}.

non-descript:: (moeilijk te beschrijven) holfatiy |hof..| {I}.

nonsens:: (=onzin) nonsens {C; mv/rsmv= nonsenses}.

non-stopprogramma:: emmettâle-progrâm {C}.

nood:: ûpk {C; mv= ûpken}; in ~ verkeren: prap kette kaf ûpk; geen ~ (er is niets aan de hand): noi perkaliy.

noodgebied:: ûpk-areû: {C; rs= ..-areût} (afk= ÛA) (administratief gebied in Spok waar alle hulp bij calamiteiten centraal gecoördineerd wordt); zie ook Noodgebieden in .

noodgedwongen:: nexiy {I; [mv=enk]}.

noodgeval:: perkaliy {C}; in ~len (in geval van nood): ûpkami {I}.

noodhulp:: (hulp bij nood) ûpk-cÿrtiyr {C}, perkaliy-cÿrtiyr {C}; (tijdelijke werkkracht) nefÿrômer = suÿrômer {C}.

noodlanding:: nexiy šarkos {Cef}.

noodlijdend:: (=behoeftig) kaba {I}.

noodlot:: fatâl {SC}, jéftiy {A; mv=enk}.

noodlottig:: (=fataal) jéft {I}, bovéte {I}, pentaliy {I; [mv=enk]}; ~/fataal ongeluk (met dodelijke afloop): pentaler {A; mv=enk}.

noodoplossing:: nexiy hûchos {C}.

noodrantsoen:: (=noodvoorraad) sagag {S}.

noodrem:: moplariy-prams {C}.

noodtoestand:: ûpk-stânt {C}.

nooduitgang:: moplariy-lumbâ {C}.

noodvoorraad:: (=noodrantsoen) sagag {S}.

noodweer::

(=afweer) devendos {C}.
(alg) stôrm {C}; (hevig onweer) wâst {C}; het is ~: ef melde eft stôrm/wâst.

noodzaak:: nestycô {C}, perkos {A}.

noodzakelijk:: (=nodig) nestiy {I}; ~ (nodig) worden: nestiyare {U}.

noodzaken:: (=verplichten) perkoše {K}; (sterker dan perkoše) perkefe {K; vdw= perkef}.

nooit:: (=nimmer) kvâ[e] {III}, bzovy {III}; (met nadruk) nert ... kvâ; zoals ~: iyrte {I}; bijna ~ (heel zelden): pijâ lendiy; ik heb [nog] ~ zoiets gezien: gress nert zerfa fitaju kvâ; »meer B; »nog.

Noor:: (man uit Noorwegen) Nôrgann {Cef}.

noord:: nutter {I}.

Noord-Afrikaan:: Nutter-Afro {Cef}; (pej: "bruine") miterus {C}. noordelijk:: nutter {I}.

noorden:: nutter {Aef}, wóna {C}; in het ~: armt nutter; fes wóna (afk= f/w); in het ~ van: armt nutter fes (vz-uitdr); in het ~ van Hirdo: Hirdo armt nutter = armt nutter fes Hirdo; ten ~ van: nutter {VZ} (plaats); fes wóna (afk= f/w); ten ~ van Hirdo: nutter Hirdo; A ligt ten ~ van B: A melde rifo B fes wóna; ten ~ langs: nutter-lango {VZrs} (richting); wij rijden ten ~ langs Hirdo: kirro ufire nutter-lango Hirdoe.

noordenwind:: (die naar het zuiden waait) ideóner {C}.

noorderbreedte:: nutter-trân {C} (afk= NTr).

noorderlicht:: ysnurptat {C}.

noorderling:: (bewoner v Teujan; evtl ook vd noordkust v Berref/Liftka) nutter-zârer {C}.

noorderzon:: met de ~ vertrekken: ef vende helkara ef budân; ef prate tjâg Jôl Vogily.

noordkant:: langs de ~: nutter-lango {VZrs} (richting); wij rijden Hirdo aan de ~ voorbij: kirro ufire nutter-lango Hirdoe; aan de ~: nutter-ovap {III}.

Noord-Korea:: Nutter-Korea {G}; »Korea- (en afleidingen).

noordoost:: ~[elijk]: nutter-opper {I}.

noordoosten:: nutter-opper {Aef}, jag-wóna {C}; in het ~: armt nutter-opper; fes jag-wóna (afk= f/jw); ten ~ van: nutter-opper {VZ} (plaats); fes jag-wóna (afk= f/jw); A ligt ten ~ van B: A melde rifo B fes jag-wóna; in het ~ van Hirdo: Hirdo armt nutter-opper = armt nutter-opper fes Hirdo; ten ~ van Hirdo: nutter-opper Hirdo.

noordpool:: nutter-ys {C}.

Noord-Vietnam:: Nutter-Vietnâm {G}; »Vietnam- (en afleidingen).

noordwest:: ~[elijk]: wefot-nutter {I}.

noordwesten:: wefot-nutter {Aef}, rikbi-kôbotass {C; geen mv}; in het ~: armt wefot-nutter; helkara rikbi-kôbotass (afk= h/rkk); ten ~ van: wefot-nutter {VZ} (plaats); helkara rikbi-kôbotass (afk= h/rkk); A ligt ten ~ van B: A melde rifo B helkara rikbi-kôbotass; in het ~ van Hirdo: Hirdo armt wefot-nutter = armt wefot-nutter fes Hirdo; ten ~ van Hirdo: wefot-nutter Hirdo.

Noordzee:: Nutter-zee {G}.

Noorman:: (=Viking) Viken {C}.

Noors::

(zn: taal) nôrgânda {C};
(bv) nôrge {IIef}; ~e vrouw: Nôrgana {Cef}.

Noorwegen:: Nôrge {G}.

noot::

(vrucht) nutâ {C}.
(voet/eindnoot) nôt {C}; (muziek) notos {C}; hij heeft veel noten op zijn zang: do pliyfonavy mip pert wete.

nootmuskaat:: ablóbane {S}.

nopen:: ~ tot (noodzaken): perkefe {K; vdw= perkef}; de crisis noopt tot drastische maatregelen: ef crisiy perkefe tnessteriyn xatjesmés.

nopens:: »betreffend; »betrekking 3.

nopje:: in zijn ~s (verguld): kifrelira {I}; in zijn ~s zijn met (ingenomen zijn met): nélape {K}.

nor:: (bak/bajes) qundré {C} (pop), mÿrt {C} (pop).

norbertijn:: (mnl lid v RK kloosterorde) nôrbertino {C}.

Norfolk:: Norfolk {G}.

norm:: ÿrnô {C}.

normaal:: (natuurlijk: vlgs de natuur) nôrmala {I}; ~ gesproken (normaliter): presÿr-molaiy {III; [mv=enk]}; »gewoon.

normalisatie:: ÿrnôos {A}.

normaliseren:: ÿrnôe {K}.

normalisering:: ÿrnôos {A}.

normaliter:: (normaal gesproken) presÿr-molaiy {III; [mv=enk]}.

normatief:: ÿrnôsót {I}.

nors:: (=bars) siytine {I}, krem {I}; een ~ gezicht: eft azino-fronta {C}.

nota:: (=rekening) nota {C}; officiële ~ (memorandum): tâgafiy {C}.

nota bene:: nota bene! (NB): tiffaren! (afk= TFF).

notariaat:: notarrseren {C}.

notarieel:: notariela {I}; notariële akte: notarrs-âkt |-âtt| {C} (mv: |-âtts|).

notaris:: notarrs {C}; zie ook Wetten in .

notenbalk:: notos-lÿnt {C}; (met noten) telefonos-lâftôsta {Cmv} (pop/iro) (5 parallelle lijnen; wordt vergeleken met bovengrondse telefoondraden waarop vogels zitten).

notenboom:: nutâs-vildul {C}, tonutâÿ {C}; Japanse ~: cubu-vildul {C} (L. Ginkgo biloba).

notendop:: nutâlot {C}.

notenhout:: nutâ {Sef}; van ~ gemaakt: nutâ {I}.

notenwijn:: zoete ~ (van Lomky): svegt {S}; een glas ~: eft svegt {C}.

noteren:: (=opschrijven) kafstinde {K}; (=aantekenen) muðe {K}; het ~: muðos {C}.

notie:: (=begrip) stint {C}; geen ~ nemen van (negeren): co'ifche {Krs; gst= coift; wst= co'if•; vdw= co'ifcer}.

notitie:: (=aantekening) kafstindos {C}, muðos {C}, muðâ {C}.

notitieboekje:: notimip {C}; (=schrift) póntâ {C; mv= póntiylo}.

notoir:: (algemeen bekend) kuraknôf {I}.

notulen:: tonotitÿ {C}.

nou:: »nu.

novelle:: novâ {C}.

november:: nofembry {Cef} (afk= nf of nof); nofhertel {C} (arch), novehertel {C} (arch).

nozem:: bâbârâ {C}.

nu:: (alg) ral {I}; (=thans) itâ {III}, xlôm {I} (arch/poe); ~ niet: noi ral; ~ eens ... dan weer: xÿs ... it {VG}; ~ eens regent het, dan weer schijnt de zon: xÿs ef bidale, it ef kôbo nÿle; zo ~ en dan: érpâf fes fort (afk= é.f.f.); (met nadere specificatie) vanaf ~ (=heden): hurtos ral ef ralo; (=vandaag) hurtos ral lelmo tof; (=dit ogenblik) hurtos ral ÿrmentos; (=dit jaar) hurtos ral lelmo zemper (enz); ~ al: ralpip {III}; ook ~ weer: alé ral; ~ [sinds]: ral er; er ral; ~ hij dood is ...: ral er do melde koffon ...; er ral do melde koffon ...; (=nou: vergoelijkend, afzwakkend) wat doe je nou?: tu paine jazy kluft?; »toen 3.

nuchter:: (niet onder invloed v drank/medicijn) mÿxy {I}; (reëel/met realiteitszin) kÿponmiypiy {I}.

nucleair:: nucleerr {I}; atomm-•; ~ afval: atomm-miptiyn {C}.

nuf:: (verwaand meisje) nrede {C}.

nuk:: (=gril) dóvârda-lappos {C}.

nul:: nÿf {TW}, zerâ {TW}; ~ huizen (gevolgd door ENKELvoud): zerâ sért; de temperatuur zakt tot 5 graden onder ~: ef plilder monente tukst 5 tjens helkara vrust.

Numeri:: (bijbel) Numeri {N} (afk= Num); Moses-mimpit Fâr {N} (afk= 4 Mos); Ef Trovôcer Mimpit {N}.

nummer:: (getal) hor {C} (afk= HR of ); ~ van [Spok] identiteitsbewijs: identihor {C} (afk= IH of i.h.); (muziek-/goochel-/dansnummer ed) stâgtiyn {C}; ze woont op ~ 13: eup zâre fes hor 13.

nummerbord:: (ihb: autokenteken) hormâ {C}; zie ook Nummerborden in .

nummeren:: nûmpe {K}.

nummering:: nûmpos {A}.

nut:: hâc {Aef}; (=baat) mâncros {A}; ~ hebben (=zin hebben): splônje {Upr; gst= splônt}; het heeft geen ~ om te komen: ef sen nert splônje, den tu arfine; ~ hebben om (lonen om): pjÿge beri/den {U; vdw= pjÿg}; dat heeft geen ~; het heeft geen ~ om dat te doen: mittof nert pjÿge beri paine; zijn ~/sterkte/kracht tonen: ofe {U}.

nutteloos:: (=onnuttig) net-hâc {I}; (=ijdel/ledig) ðÿm hâc; nehâc {I} (arch/poe); hÿce {I} (dl= Liftka); nutteloze handeling verrichten (iets voor niets of zonder uitwerking doen): quzéše [beri] {U}, quzerše {U} (arch); hij leidt een ~ (asociaal) leven (hij vergooit zijn leven): groft poiros quzéše.

nutteloosheid:: (ledigheid) nehâciy {A; mv=enk}; (Erg: ijdelheid/ledigheid) quilist {SC}.

nuttig:: hâc {I}.

nuttigen:: (gebruiken: vrnl v voedsel/drank) lelde-luft {K}; (drinken v sterke drank) pónte {K/U}.

nylon:: nÿlôn {Sef}; van ~ gemaakt: nÿlôn {I}.